KALIPLARDA TAKIM KILAVUZLAMA ELEMANLARI
Delme, delik işleme gibi belli işleme operasyonlarını ele alalım. Bu operasyonun gerçekleştirilmesi sırasında sistemin tüm olarak rijitliği, hassas bir operasyona engel olacak şekilde zayıf olabilir. Bu durumlarda kesici takımın iş parçasına göre elastik sapma yapmaması için kılavuzlama elemanları kullanılır. Bu elemanlar; aşınmaya karşı dayanıklı, hassas, büyük üretim kapasiteleri için yenilenebilir şekilde olmalıdırlar. Bunlann en çok kullanılanları delme ve delik işleme operasyonları için kalıplara takılan matkap burçlarıdır.
Matkap burçlarının dizaynları ve ebattan birçok ülkede standart! aştırılmış tır. Burçlar pres geçmeli (lip I ve II) ve sabit yenilenebilir cinsten (Şekil 75 a ve b) olabilirler. Pres geçme burçlar küçük parti üretiminde, esas olarak deliklerin tek bir takımla işlendiği kısa üretim süreleri için kullanılırlar. Sabit yenilenebilir burçlar daha önce gömlek görevi görmek üzere presle geçirilmiş burçların içerisine yerieştiriUrler ve aşındıklarında kolayca değiştirilirler. Bunlar büyük parti ve seri üretiminde uygulama alanı bulurlar. Kayar değişken burçlar aynı deliğin işenmesinde kullanılan çeşitli ebatlarda takımlara kılavuzluk etmeleri için kullanılırlar. Bunlar operasyon sırasında çabukça değiştirilebilirler. Bunun İçin burç teıs saat yönünde çevrilir ve öanş kısmındaki yank stop vidası ile çakışınca yukan doğru çekilir. (Şekü 75-c)
Hem yenilenebilir burçlar hem kayar burçlar daha önce kalıp gövdesine pres geçme yapılmış gömlek burcunun (genellikle tipi şekü 7j5) içerisine yerleştirilirler. ,
Pres—geçme ve gömlek burçları kalıp gövdesine çakılmışlardır; kayar ve yenilenebilir burçlar gömlek burçlannıniçerisine sürtünmeli olarak girerier. Eğer kayar burç operasyon sırasında ısınıyorsa daha boşluklu bir kayma sağlanabilir.
25 mm ye kadar olan burçlar Y10 A çeliğinden yapılırlar ve 60-65 RC e kadar sertieş-tirilirler; daha büyük burçlar 20 (veya 2-y) yüzey sertleştirmeli çelikten yapılırlar ve karbu-rize edilip aynı sertliğe ulaşıncaya kadar setleştirilirler.
Kahp burçtan 10000’v 15000 delik için kullanılabilirler.
Burçların toleranslan; basit matkaplar ve maça matkaptan için oynar geçme ve rayha-lar için de sürtünmeli geçmeye göre (her iki geçme de birim nail, sistemine göredir) verilmelidir.
BSı deliğin pozisyonunda 0£5 mm veya daha küçük bir tolerans isteniyorsa bu deliklerin matkap veya bitim raybaa ile işlenmeleri için .delikleri rahat kaymalı geçroaye görs taşlanmış burçlar kullandır.
Şeft/I—75. Matkap burçları: a—pres geçme; b-sabit yenilenebilir; c—kayar yenilenebilir
Burçların delikleri için ölçii toleransım saptarken, ilgili kesici takımın (matkap veya rayba) tınmamı standartlardan ve kataloglardan alabiliriz.
Bumin dış çapının deliğe göre eksantrikliği 0,005 mm yİ geçmemelidir. Burcun alt yüzü ile iş parçası arasındaki boşluk normal olarak 1/3 d/d olmalıdır, çelik mateemede derin delik delinirken ise 1.5 d ye kadar çıkılır, (d işlenen deliğin çapsdır).
(d} ‘ II
Şekii~76. özel delme burçtan
Burçların oturma yüzeyleri, 7., 8., d yüzey kalitesi sınıfından olacak şekilde taşlanmışlardır. Kesiciye kılavuzluk yapan delik yüzeyi ise daha uzun ömliriü olması için 9., 10. «nrf yttasy kalitesinde taşlanır.
özel delik burçlarının örnekleri Şekil 76 da gösterilmiştir. Şakil 76—a da göcterilen burç eğimli bir yüzeye delik delmek için kullanılır. Şekil 76—b de gösterilen uzun kayar burç ise delinen efeliğin bir yuva içinde olması halinde Jrallandır. Eğer bir birine çok yakın İM delik delmek gerekiyorsa, ya «rt arta gelen kısunlan yassüaşbnlmışiki burç (Şekil 76—c) veya üzerinde iki delik bulunduran tek bir burç (Şekil 76—d) kullanılır.
Şekil—77. Delik ka terlerin» kılavuzluk yapmak için kullanılan döner burçlar
Delik iyteme kalemlerine kılavuzluk yapmak kin basit ve döner burçlar kullanılır. (Şekil 77-a) da gösterilen döner burç sürtünme yüzeylerinin talaşlarda» korınmaam kolaylaş-tuır. Aynı tipten fakat iki konik makaralı yatak (konik rulman) içerisinde çalışan döner burç Şekil 77—b de gösterilmektedir. Her iki dizayndada delik katerioin itenindeki kama için bir kama yeri vardır. Bu, btacun iç manşonunun pozitif dönüşünü sağlar. (Sabit burç içerisinde delgi çubuğunun dönüşü yerine). Düz delik kateri Üzerindeki kam* eğimli veya konik kenarlı olabileceği gibi burcun kama yerine çok daha kolay yerleşmesini sağlamak için yayla hareketli de olabilir. Sabit delik aletlerinin geçişini sağlamak için burçlarda sık sık geniş yanklar açılır.
Bağlama aparatlarının kılavuzluna elemanları da şablpn ve kamlara sahiptirler. Bunlar karmaşık kon turtan (çevre çizgUeri) işlerken kesici takımı işlenen yüzey boyunca yürütmek içia kullanılırlar ve takımın istenilen yolu izlemesi içte dizayn edilirler.
m
ügü^Sİİ^aü&
SIİIIİISPI _-__
tâaSM