Kanishka (ü. 1. yy), Çince, jianisejia. Afganistan’da ve büyük olasılıkla Keşmir’in kuzeyindeki bölgelerde hüküm süren Kushan hanedanının en büyük kralı. Daha çok Budacılığın koruyucusu olarak tanınır.
Kanishka ile ilgili bilgilerin çoğu Çince kaynaklardan, özellikle Budacı elyazma-lanndan elde edilmiştir. Tahta çıkış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. 78-144 arasında bir tarihte tahta çıktığı ve hükümdarlığının 23 yıl sürdüğü söylenir. Şakaların başa geçtiği 78 yılım temel alan Şaka takviminin Kanishka tarafından başlatıldığı sanılmaktadır.
Miras ve fetihler yoluyla genişleyen krallık, Kanishka döneminde batıda Buhara’ dan doğuda Ganj Vadisindeki Patna’ya; güneyde Hindistan’ın orta kesimlerinden kuzeyde Pamirler’e kadar uzanan bir bölgeyi kapsıyordu. Krallığın başkenti büyük olasılıkla Purushapura’ydı (bugün Peşaver, Pakistan). Kanishka’nın, Pamir Dağlarını geçerek daha önce Çin’deki Han hanedanının yönetiminde olan Hotan, Kaşgar ve Yerkand (bugün Çin Türkistanı’nda) kent-devletlerine boyun eğdirdiği sanılmaktadır. Orta Asya’daki Çinlilerle Kanishka arasındaki ilişki Hint düşüncesinin, özellikle Bu-dacılığın Çin’de yayılmasını sağlamış olabilir. Budacılık Çin’de ilk kez İS 2. yüzyılda ortaya çıkmıştır.
Budacılığın koruyucusu olan Kanishka Keşmir’de, Mahayana Budacılığının başlangıcı sayılan dördüncü büyük ruhani meclisi toplamasıyla da ünlüdür. Çin kaynaklarında, mecliste Budacı yasalar üzerine yapılan yorumların bakır levhalara yazıldığı belirtilir. Bu metinler yalnızca Çince çeviriler ve uyarlamalarla günümüze ulaşabilmiştir. Ka-nishka’nın bastırdığı paralarda Buda’nın yanı sıra Zerdüşt, Yunan ve Brahman tanrılanna yer verilmesi onun ne kadar hoşgörülü bir hükümdar olduğunu göstermektedir. Hükümdarlığı döneminde Roma İmparatorluğu ile kurduğu ilişkiler sayesinde ticaret ve kültür alanlarında gelişmeler sağlanmıştır. Bu dönemdeki Doğu-Batı kaynaşmasına ilişkin en önemli örnek, Yu-nan-Roma özellikleri de taşıyan Gandhara sanatıdır(*).
