KAPALIÇARŞI (Grand Bazaar)
Kapalıçarşı’yı, hem İstanbulluların, hem de yerli-yabancı turistlerin gözdesi olan bu şaşırtıcı boyutlardaki mekânı anlatmaya kelimeler yetersiz kalıyor. Üzeri kubbeli binalar ve kiremitle örülü tonozlu caddeler şimdiki bütünlüğüne ancak 250 yılda erişebildi. Öyküsü Fatih Sultan Mehmed’in (1451-1481) Ayasofya’ya gelir sağlaması için kurdurduğu iki taş bedestenle (Cevahir ve Sandal) başlayan Kapalıçarşı, zamanla bu iki taş binanın çevresine sergi ve tezgâhların toplanmasıyla bir ticaret merkezine dönüştü. Bu pazarların üzeri kiremitli tonozlu çatılarla örtülünce şimdiki yollar ve galeriler ortaya çıktı.
İçine yeni girenleri yutabilecek, elinde harita olmayanın kaybolabileceği boyutlardaki (30.7 hektar) çarşıda, 61 sokak, on kuyu, dört çeşme, iki cami ve üç bini aşkın dükkân bulunuyor. Kapalıçarşı’da sabit çalışanların sayısı 25 bin. Seyyar olarak çarşı ve çevresinde hediyelik eşya satanların sayısı ise belirsiz. Türkiye’nin altın ve döviz piyasasının kalbinin attığı yer de yine bu memleket gibi çarşı. Yüzyıllar boyunca Kapalıçarşı gelip geçen Avrupalı gezginlerin hayranlığını kazanmış ve ‘ticaret yapılmak üzere kurulmuş bir şehir’ olarak nitelendirilmiş. İçi binbir çeşit hediyelik ve antikanın yanı sıra altın, gümüş ile mücevherle dolu bu dev çarşı, geceleri kapanıyor ve sabaha kadar özel güvenlik tarafından korunuyor. Çarşının geçmişte yalnızca yüksek pencerelerinden yansıyan doğal ışıkla aydınlatılmasını tarihçiler toplumun manevi dünyasının bir sonucu olarak nitelendiriyor. Çünkü eski İstanbullular erken kalkar, çalışır ve ezan vakti evlerine dönerdi.
1800’lü yılların sonuna kadar Kapalıçarşı’ya giden bir aile, günışığına hiç çıkmaksızın giyinebilir, evinin tüm eksiklerini giderebilir ve hatta baştan ayağa silahlanıp öyle çıkarmış bu zengin çarşıdan. Bugünün Kapalıçarşısı’nın esas faaliyeti ise girer girmez her yere yayıldığı izlenimini bırakan hatıra eşyası ve incik boncuk satan dükkânlarının dışında altın işlenmesi ve ticareti, antika alışverişi, döviz ticareti etrafında yoğunlaşıyor.
Artık mazi olan mesleklerin isimleri ise hâlâ sokaklarda yaşıyor: Miğferciler, fesciler, yağlıkçılar, sahaflar, yorgancılar, hattatlar. Ancak sahaflar Kapalıçarşı’nın Beyazıt Kapısı’nın hemen çıkışında ayrı bir küçük çarşıda hizmet vermeye devam ediyor.
