Ketteler (Baronu), Wilhelm Emmanuel

(d. 25 Aralık 1811, Münster, Vestfalya – ö. 13 Temmuz 1877, Burghausen, Bavyera), Almanya’nın 19. yüzyıldaki en önemli
Ketteler, A. Neumann’ın oymabaskısından ayrıntı, y. 1860
Archiv für Kunst und Geschichte, Batı Berlin
Katolik piskoposu sayılan toplumsal reformcu.
1844’te papazlığa, 1850’de Mainz piskoposluğuna atandı. Vaazları ve yazılarıyla bütün ülkenin dikkatini çekti, siyasal ve toplumsal sorunlarla ilgilendi. Frankfurt Ulusal Meclisi (1848) ve Reichstag (Parlamento) (1871-72) üyesi oldu. İşçi sınıfının sorunları üzerine eğildi. I. Vatikan Konsi-li’nde (1869-70) papanın yanılmazlığı ilkesine karşı çıktı.
Toplumsal reform üzerine düşüncelerini en kapsamlı biçimde içeren Die Arbeiterfra-
227 Kettering, Charles F(ranklin)
ge und das Christenthum (1864; İşçi Sorunu ve Hıristiyanlık) adlı kitabı Alman Katolik-lerinin bu sorunlara eğilmelerim sağladı. Ketteler’in yazı ve vaazlarının özünü Hıristiyan bir kurumun gerekliliği oluşturuyordu. En önemli yapıtlan, Johannes Mumbauer tarafından, Wilhelm Emmanuel von Kette-lers Schriften (1911, 3 cilt; 2. bas., 1924) adıyla yayma hazırlandı.
Kettering, ABD’de, Ohio’nun güneybatısındaki Montgomery ilinde (county) kent. Miami Vadisinde, Dayton’un hemen güneyinde yer alır. Yörede taşocaklannın kurulmasından sonra yerleşime açılan kente 1841’de Van Buren adı verildi. 1952’de köy olarak tüzel kimlik kazandı ve endüstri mühendisi Charles F. Kettering’in adını aldı. Ağırlıklı olarak bir konut bölgesi olmakla birlikte elektrik motorlan, jeneratörler, duyarlı aletler, otomobil ve uçak aksesuarları ile inşaat malzemeleri üretimini kapsayan planlı sanayileşme de önem taşımaktadır.
Kentteki Kettering Tıp Yüksekokulu (1967), Cox Koroner Kalp Enstitüsü ve Charles F. Kettering Anısal Hastanesi tıp alanındaki araştırmalarıyla tanınmaktadır. Nüfus (1980) 61.186.
Kettering, İngiltere’nin Northamptonshire ilinde (county) kent ve ilçe (borough). 234 km2’lik bir alanı kaplar. 17. yüzyıldan başlayarak yünlü kumaş, ipek ve pelüş üretim merkezi oldu. Sanayi Devrimi’nden sonra öteki Northamptonshire kentlerinde olduğu gibi Kettering’de de deri ve ayakkabı sanayileri gelişti. Daha sonra ayakkabı üretimi önemini yitirdi ve yeni sanayiler kuruldu. 1950’den bu yana 13 km uzağındaki Corby’yle rekabet halinde olan Kettering bu kente demiryolu merkezi olarak hizmet verir. Nüfus (1981 tah.) kent, 45.356; (1982 tah.) ilçe, 71.700.
Kettering, Charles F(ranklin) (d. 29
Ağustos 1876, Loudonville, Ohio – ö. 25 Kasım 1958, Dayton, Ohio, ABD), marş motorunu geliştirerek otomobil teknolojisine önemli katkıda bulunan ABD’li mucit ve mühendis.
1904’te Dayton’daki National Cash Register Company’de çalışmaya başlayan Kettering, burada ilk elektrikli yazıcı kasayı geliştirdi, bir süre sonra da buluşlar bölümünün başına getirildi. 1909’da bu işinden ayrılarak Edward A. Deeds ile birlikte, otomobiller için elektrik donanımı tasanm-lan yapan Delco (Dayton Engineering Laboratories Company) şirketini kurdu. Bu dönemde otomobillerin ateşleme ve yakma sistemleri üzerinde yenilikler yaptı, geliştirdiği marş motoru ise 1912’de “Cadillac” marka otomobillerde kullanılmaya başladı.
1916’da Delco, daha sonra General Motors Corporation (GM) adım alacak olan United Motors Corporation’ın bir yan kuruluşu durumuna geldi. Kettering, 1920-47 arasında GM’de başkan yardımcısı ve araştırma müdürü olarak çalıştı. 1914’te Day-ton-Wright Airplane Company’yi kurdu. Bu şirket, I. Dünya Savaşı sırasında, 90 kg patlayıcı taşıyan pervaneli bir güdümlü füze geliştirdi.
Kettering, ABD’li kimyacı Thomas Mid-gley Jr. ile birlikte çabuk kuruyan otomobil cilası, vuruntuyu önleyici yakıt ve kurşunlu benzin gibi çeşitli kimyasal maddeler geliştirdi. Ayrıca iki zamanlı, hızlı bir dizel motoru yaptı ve zamanla bu buluşunun tasarımını daha da geliştirdi. 1951’de ise,
ketubba 228
otomobil sanayisinde yeni bir çığır açan yüksek sıkıştırmalı motoru gerçekleştirdi.
Kettering ayrıca, New York kentindeki Anısal Kanser Merkezi’nde Sloan-Kettering Kanser Araştırma Enstitüsü’nü ve C.F. Kettering Klorofil ve Fotosentez İnceleme Vakfı’nı kurmuştur.
ketubba, ketuba olarak da bilinir (İbrani-cede “evlilik sözleşmesi”), çoğul ketubbot ya da ketubot, Yahudilerin resmî evlilik sözleşmesi. Arami dilinde yazılır ve gelinin evlendikten sonraki belirli haklarını güvence altına alır. Yahudi dinsel hukuku, bir erkeğin herhangi bir nedenle istediği zaman karısını boşamasına izin verdiği için, ketubba daha ilkçağda kadınların haklarını korumak ve koca için boşanmayı güçleştirmek amacıyla geliştirildi. Belgede belirlenen koşullar, koca öldüğünde kadına düşecek mülkiyet haklarını da güvence altına alır. Yahudi kadını ketubba’yı evliliğine ilişkin bir kanıt olarak değil, ama gelecekteki haklarını güvence altına aldığı için korur.
Gelenekçi ve tutucu Yahudi cemaatlerinde ketubba evlilik için bir önkoşuldur. Evlenen çiftle ve birbirleriyle akraba olmayan iki tanık tarafından, bazı cemaatlerde ayrıca damat tarafından imzalanır. Koşulların özeti çoğunlukla yerel dilde de ayrıca kaleme alınır ve genellikle evlilik töreni öncesinde ya da tören sırasında resmî belgeyle birlikte okunur.
Ortaçağda yaygın olan kenarları tezhip edilmiş ketubba’ların yerini günümüzde sözleşmenin özel şartları için boş yer ayrılmış basılı belgeler almıştır. Tutucu Yahudilerin uyguladığı sistem, çiftleri, evlilik içi anlaşmazlıkların çözümü için haham mahkemesi (bet-din) önüne çıkmakla yükümlü tutar.
Ketuvim (İbranicede “Yazarlar”), Yunanca hagİographa. Tevrat’ın üçüncü bölümü. Ketuvim’i oluşturan metinler genellikle dört grup biçiminde düzenlenerek şöyle sıralanır: 1) Manzum metinler: Mezmurlar, Süleyman’ın Meselleri ve Eyub; 2) Rulolar (Megillot): Neşideler Neşidesi, Rut, Ye-remya’nın Mersiyeleri, Vaiz ve Ester; 3) peygamber kitabı Daniel; 4) tarih kitapları: Ezra-Nehemya, I. ve II. Tarihler. Kitabı Mukaddes’in Eski Ahit bölümünde bu metinler bir arada değildir. Eski Ahit’te Rut ve Ester “tarih kitapları” arasına alınmış, Vaiz ve Neşideler Neşidesi manzum metinlerin ardına yerleştirilmiş, Daniel’in yanı sıra Yeremya’nm Mersiyeleri de peygamber kitapları arasında sıralanmıştır. Ayrıca Tevrat’ta tek kitap biçiminde yer alan Ezra ve Nehemya, Kitabı Mukaddes’te iki ayrı metin olarak düzenlenmiştir.
Ketuvim’i oluşturan dinsel ve dindışı aşk şiirleri, bilgelik metinleri, tarih ve vahiy kitapları ile öyküler İÖ 6. yüzyıl ortalarına değin süren uzun bir zaman dilimi içinde kaleme alınmış ve ancak İS 2. yüzyılda bütünüyle bağlayıcı sayılmıştır. Tevrat’ın ilk iki bölümünü oluşturan Tora ve Neviim’in (Peygamberler) bütün olarak bağlayıcı ilan edilmesine karşılık, Ketuvim’in her kitabının bağlayıcılığı çoğunlukla güncellikleri temel alınarak ayrı ayrı kabul edilmiştir.
ketvurma, înhIbîsyon olarak da bilinir, psikolojide kişinin kendi davranışlarını, özellikle de dürtü ve isteklerle ilgili olanları bilinçli ya da bilinçsiz biçimde kısıtlayıp engellemesi. Özellikle cinsel ve saldırgan dürtülerin denetlenmesi açısından toplumsal işlev görür; ayrıca haz veren eylemlerde doyumun ertelenmesini, dolayısıyla daha güçlü biçimde yaşanmasını sağlar. Çatışma
halindeki istekler karşısında birey, çoğu zaman bilinçli olarak bu sürece başvurur.
Psikanaliz kuramına göre ketvurma üst-benlik ile ilkel benlik arasında uzlaşma sağlamaya çalışan, büyük ölçüde bilinçdışı bir mekanizmadır. Sözgelimi ensest ve cinayete ilişkin tabular, yazılı olmayan yasalar düzeyinde etkili toplumsal ketvurmalardır. Böylelikle ketvurma, bireyi toplumca kabul edilir davranışlara yöneltir; bu mekanizmanın hiç işlerlik kazanamaması, çeşitli ruh ve akıl hastalıklarının, özellikle davranış bozukluklarının, sosyopatik kişilik bozukluklarının ve şizofreninin belirtisi olabilir. Aşırı ketvurma ise kişiliği yıkıcı etki yaparak bireyin duygularını baskı altına almasına, kendini ifade edememesine, ayrıca cinsel soğukluğa ya da iktidarsızlığa yol açabilir.
Alkol, çeşitli yatıştırıcılar (örn. klordiaze-poksit ve diazepam), bazı uyutucular ile uyuşturucular ketvurma mekanizmasını zayıflatırsa da, bu maddelerin etkisi kişiye göre değişir.
Organizmanın, yeni davranış modelleri geliştirebilmesi için içgüdüsel davranışlarını ve önceden geliştirdiği davranışları denetlemeyi öğrenmesi gerekir; bu açıdan ketvurma, koşullanma ve öğrenme süreçlerinde de önemli rol oynar.
Fizyolojik psikolojide ketvurma terimi, sinirlerdeki elektriksel etkinliğin baskılan-ması anlamına gelir.
kevgir, uzun saplı, yayvan ve delikli kepçe. Pekmez, reçel, marmelat, şıra kaynatırken ya da kavurma yaparken tencere ya da kazan ağzında biriken köpükleri almada kullanılır. Bakırdan ya da sert ağaçtan yapılır. Günümüzde bazı yörelerde, haşlanan bazı yiyeceklerin (ıspanak, makarna vb) suyunu süzmenin yanı sıra sebze ve meyveleri yıkamaya yarayan süzek ya da süzgeçlere de kevgir denmektedir. Bunlar yuvarlak, kenarları yüksek ve kalın bakırdan yapılmış mutfak araçlarıdır.
Kevin (azIz). Gaelce caemgen, Latince coemgenus (d. Dublin yakınlan – ö. 3 Haziran 618, Glendalough, Wicklow ili, İrlanda; yortu günü, 3 Haziran), Dublin’in koruyucu azizlerinden biri, Glendalough Manastın’ nın kurucusu.
En eski yaşamöyküsüne (10-11. yy ?) göre, eski İrlanda krallığı Leinster’in kral ailesinin üyesiydi. Genç yaşta Glendalough’da inzivaya çekildi. Daha sonra burada manastırını kurdu. Kevin’in başkeşişliği sırasında Glendalough, İrlanda’nın başlıca manastırlarından biri oldu. Kevin’in yaşamöyküleri-nin çoğu efsanelerle doludur ve onu genellikle hayvanların koruyucusu olarak tanıtır.
Kevir Çölü, Farsça deşt-İ kevîr, İran’ın orta kesiminde büyük tuz çölü. Elburz Dağlarının güneydoğusundaki bir havzada yer alan çölün genişliği yaklaşık 390 km’dir.
Kevir Çölü, İran
Harrison Forman
Kurak iklim ve yoğun buharlaşma sonucunda tuzlu bataklıkların üzerinde bir tuz katmanı oluşmuştur. Çölün yüzeyi bir insa-
mn ya da hayvanın ayak basmasıyla çöken, bataklık görünümündeki akarkumla kaplı olduğundan, yerleşmeler çevredeki dağların üzerinde kurulmuştur.
Kew Botanik Bahçesi, resmî adı kraliyet
BOTANİK BAHÇELERİ, KEW GARDENS Olarak da
bilinir, Londra’nın Richmond ilçesinde, Kew’daki eski bir kraliyet malikânesinin arazisinde kurulmuş botanik bahçesi. 19. yüzyılın sonunda, kapsadığı toplam alan 117 hektara ulaşan bahçede ilk bitki koleksiyonu 1600’lerin sonunda Lord Capel tarafından oluşturulmuştur. Bahçedeki George üslubu sera ile Çin tarzı pagoda ise Sir William Chambers tarafından tasarımlan-mıştır.
1841’de halka açılan bahçe kısa bir süre sonra 6 milyon 500 bin kuru bitki örneğinden oluşan herbaryumu ve 230 bin kitaplık kütüphanesiyle önemli bir botanik enstitüsü haline geldi. Büyük bir bölümü ekonomik bitkilere ayrılmış üç müzesi, genetik ve taksonomi çalışmalan yapan bir laboratuva-rı ve tropik orkideler, etli bitkiler, tropik eğreltiler ile Avustralya bitkilerinden oluşan çok iyi koleksiyonları vardır. Kauçuk plantasyonu ilk kez Kew’da başlatılmıştır; bahçe, bitkilerin tanıtılmasında ve korunmasında hâlâ önemli bir rol oynar. Kew Bulletin ve Index Kewensis adlı iki yayını vardır.
Keweenaw Körfezi, ABD’de, Superior Gölünün güneyinde körfez. Michigan eyaletindeki Yukarı Yarımadanın kıyısından 35 km kadar içeri sokulur. Ağız bölümünde 19 km olan genişliği iç kesime doğru giderek daralır. Portage Gölü üzerinden Keweenaw Yarımadasını kuzey yönünde geçen Keweenaw Suyolu’nun doğu çıkışını oluşturur. Yazlık dinlence alanları ve balıkçılık olanaklarıyla ünlü kıyılarında Keweenaw Bay, Baraga ve L’Anse köyleri yer alır. Eski kâşifler, kürk avcıları ve misyonerler yöreyi kamp yeri olarak kullanırlardı. L’Anse Yerli Yerleştirme Bölgesi körfezin güney kıyısındadır.
Keweenawan Sistem, Kuzey Amerika’da Üst Prekambriyen Dönemde oluşan kayaç katmanları ve bu kayaçlarm çökeldiği zaman dilimi (Prekambriyen Dönem y. 4 milyar – 570 milyon yıl önce). Yaklaşık 10.700 m kalınlığında olan Keweenawan Sistem kayaçları, Huroniyen Sistem kayaç-larının üstünde ve Kambriyen Sistem kayaç-lannın altında yer alır. Bazı jeologlar Keweenawan kayaçlann aslında Kambriyen Dönemde (y. 570-500 milyon yıl önce) oluştuğunu ileri sürerler. Superior Gölü bölgesindeki Keweenawan Sistem kayaçları, kırmızı kireçtaşları, miltaşları, şeyi ve konglomeralardan oluşur. Sistemin biçimlenişi sırasında çok kalın lav akıntıları da oluşmuştur; bu akıntılar sırasında yaklaşık 100 bin km3 lavın oluştuğu ileri sürülmektedir. Bu lavların ağırlığı yerkabuğunun çökmesine neden olmuş ve böylece Superior Gölünün şimdiki havzası ortaya çıkmıştır. Keweenawan Sistemi Alt, Orta ve Üst diziler olmak üzere üç bölüme ayrılır; lavlar daha çok Orta dizide yer alır, buna karşılık Alt dizi tortul kayaç-lardan oluşur. Sistem, adını Michigan’daki Keweenaw Burnunda saptanan yüzey oluşumlarından alır.
key, mercan resifleri üzerinde oluşan, çoğunlukla kumlu, küçük düz ada. ABD’nin Florida eyaletinde ve Antiller’in bazı bölgelerinde örneklerine rastlanır. Kumlu keyler genellikle mercan resiflerinin rüzgâr almayan yanlarında oluşur. Resiften kopan parçacıklar sular yükseldiğinde resif platformu boyunca sürüklenirse de, platformda
kırılarak çevresinde hareket eden dalgalar, parçacıkların suya karışıp dağılmasına engel olur. Kum yığınları önceleri kıyı boyunca sürüklenir; ama giderek kum ve parçacıklar, çökelmiş kalsiyum karbonatla birbirine yapışarak sertleşir ve deniz düzeyinde kıyı kayalıkları ortaya çıkar. Zamanla adacığın üstünde bitki örtüsü de oluşur. Genellikle kum, suların eriştiği en fazla yüksekliğin
1,5-3 m üstüne kadar çıkarsa da, rüzgâr zaman zaman daha yüksek kumullar oluşturur. Keyler çoğunlukla, rüzgâr yönüne dik olarak uzanır; ama rüzgârsız havalarda oluşan birikim ve fırtınalar sırasındaki aşınma sonucu büyük biçim değişikliklerine uğrayabilirler. Oldukça büyük keyler bile harikan ve tayfunlarda tümüyle yok olabilir. Bazı kumlu keylerde, mangrovlarla örtülü sığ bir lagünün tam arkasında rüzgâr yönünde yükselen, kaba malzemeden oluşmuş koruyucu bir duvar bulunur. Bu duvarlara ya da ölü mercanlardan ve başka birikintilerden oluşan keylere, mercan resifi platformunun rüzgâr alan yanında da rastlanabilir.