KIBRIS
Doğu Akdeniz Havzası’nın kuzey kesiminde yer alan Kıbrıs, Akdeniz’in Sicilya ve Sardinya’dan sonra üçüncü büyük adasıdır. Tarihi boyunca çeşitli güçler tarafından işgal edilen ve yönetilen 1571-1878 yılları arasında Osmanlı hâkimiyetinde kalan Kıbrıs, 1960’ta Türkler ve Rumların ortak yönettikleri bağımsız bir cumhuriyet oldu. Türkiye’nin 1974’te gerçekleştirdiği müdahaleden sonra Kıbns, Türklerin ve Rumların çoğunluğu oluşturduğu iki kesime ayrıldı. Kuzeydeki Türk kesiminde önce Kıbrıs Türk Federe Devleti, 1983’te de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kuruldu.
Girne Kalesi.
Bizans döneminde yapılan bu görkemli kale, Venedikliler zamanında günümüzdeki biçimini almış, 1570’te de bir Türk kalesi olmuştur.
DOĞAL ÇEVRE
İÇİNDEKİLER
DOĞAL ÇEVRE TARİH
KIBRIS CUMHURİYETİ KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ
GÜNEY Kil RUM YÖNi
Kipriati Dimokratia
Uluslararası kod: CYP
Yüzölçümü: 5 896 km2 [ada: 9 251 km2]
Nüfus: 739 000 [1990; ada: 910 000]
Nüfus yoğunluğu: 125 kişi/km2 [ada: 98,4 kişi/ km2] Başkent: Lefkoşa Resmî dil: Rumca Din: Ortodoks Hıristiyan
Millî bayram: 1 Ekim (1959’da bağımsızlığın ilam)
Para: Kıbrıs lirası [1 lira = 1 000 mil] Hükümet ve yönetim Anayasa: 1960’ta kabul edilen anayasaya göre çok partili cıt Kurumlar: Temsilciler Meclisi (84 üye).
Yönetim birimleri: 6 il.
Ekonomi GSMH: 7,3 milyar dolar [1994]
Kişi başına GSMH: 11 568 dolar İthalat: 620 milyon dolar [1993]
İhracat: 212 milyon dolar [1993]
Eğitim ve sağlık Okuıyazarlık oram: yetişkin nüfusun % 94,5’i [1987] Ortalama ömür: kadın 77,8, erkek 73,9 [1983-1987] Çocuk ölüm oram: %o 11
Kıbrıs, Doğu Akdeniz Havzası’nın kuzey kesiminde, Türkiye’nin 70-80 km güneyinde yer alır. Adanın kuzey-güney doğrultusunda genişliği yaklaşık 70 km, güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda, Arnavut (Akros) Burnu ile Zafer (Anderas) Burnu arasındaki uzunluğu 230 km’dir.
Adaya biçimini iki dağ sırası verir: kuzeydeki Beşparmak Dağlan (Pendadaktilon) ve güneydeki Karlıdağ (Trodos) küdesi. iki dağ sırasının ortasında doğudan ve batıdan denize açılan Iço-va (Mesaoria) yer alır.
Batıda Koruçam Bumu’ndan doğuda Zafer Bumu’na kadar, batıdan doğuya gittikçe alçalarak uzanan Beşparmak Dağları’nın en yüksek noktalarını batıda Selvili Tepe (1 017 m) ortada Beşparmak Tepesi (740 m) oluşturur. Kuzey sahili boyunca dar, ama verimli bir ova bırakan Beşparmak Dağları, yamaçlarının dikliği sebebiyle ancak bazı dar boğazlarla aşılabilir. Bu boğazlar üzerinde Sen Hilarion, Buffavento, Kantara gibi Ortaçağ kaleleri kurulmuştur. Güneydeki Karlıdağ Küdesi adanın en yüksek ve engebeli kesimini oluşturur. Çam, sedir, meşe, servi ormanlarıyla kaplı, bu bol yağış alan bölgeden doğan birçok akarsu ışınsal bir şekilde çevreye yayılır. Karlıdağ Kütlesi’nin en yüksek noktası
1 951 m yüksekliğindeki Olimpos Tepesi’dir. Kuzey ve güneydeki dağ sıraları arasında batıda Güzelyurt Körfezi’nden, doğuda Gazimağusa (Magosa) Körfezi’ne kadar yaklaşık 90 km boyunca îçova uzanır. Adanın en verimli tarım alanı olan Içova, buğday ve kolza başta gelmek üzere hububat üretiminin büyük kısmını temin eder. Ovanın ortasında Lefkoşa şehri yer alır.
îklim
Uzun ve kurak yazlan, ılık ve yağışlı kışlarıyla Akdeniz iklimi özellikleri gösteren Kıbrıs’ta yıllık yağış ortalaması 483 mm’dir. Bu ortalama en çok yağış düşen Karlıdağ yöresinde 1 000 mm’yi geçer. Yıllık sıcaklık ortalaması 21°C’dir. Lefkoşa’da temmuz ayı
ortalaması 32 °C, ocak ayı ortalaması 10 °C dolayla yı kesimi denizin etkisi dolayısıyla Içova’dan yazla rece daha serin, kışları ise birkaç derece daha sıcak nisan arasında hava, Ege Denizi, Anadolu ve baze Mısır ve Libya’dan gelen etkilere göre değişkendir, i lanndan eylül ortalarına kadar Doğu Akdeniz’e ege çak basınç dolayısıyla sıcaklık yükselirken nem kaK de artar ve yağışlar çok azalır.
TARİH
Arkeologların adadaki ilk yerleşmeler Neolitik Ç; MÖ 5800’e tarihlendirmelerine rağmen, Kıbns’: yy’dan önceki tarihi yeterince aydınlatılamamıştır.
İlk yerleşmeler
Kıbrıs’ta bulunan en eski kalıntılar Geç Neolitik Çs VI. binyJın ortalarına tarihlendirilen önemli bir yerie: Hirokitia Köyü yakınlarındadır. MÖ 2300’lerde Bac çanak çömlek biçimleri adaya girer. İlk Tunç Çağı’m t dönemi MÖ II. binyıl başlarına tarihlenen ve boyalı ğin geri dönüşüyle karakterize edilen Orta Tunç Çağ
Demir Çağı’run MÖ 1050-950 arasına tarihlene Ahali, Anadolu ve Suriyeli etkilerini kaynaştıran ğiyle ayırt edilir.
MÖ 709’da Kıbrıs Adası Asur kralı II. Sargon’ı altına girdi. Kıbrıs’taki Asur egemenliği MÖ 669’a
Kıbrıs Adası yaklaşık MÖ 560’ta, Asur İmparat: kılmasından sonra büyük bir güç olarak ortaya : egemenliğine girdi. Kıbrıs’taki küçük krallıklar va: dular, ama Mısır kralına haraç ödemek zorunda 525 civarında ada Perslerin eline geçti ve Pers İm: bağlı bir satraplık durumuna getirildi. Kıbrıs’taki 498’deki îonia ayaklanmasına katılırken Fenike k um ve Amatus Perslere bağlı kaldı. Ayaklanmanın dan sonra Ada MÖ V. yy boyunca Pers egemenliğ
İskender’in MÖ 323’teki ölümünden sonra M: maiosların eline geçen ada genellikle kral soyund rafından yönetildi. MÖ 58’de ada Roma egemeni:
Ortaçağ
Roma imparatorluğu 395’te ikiye ayrıldığın ma’nın egemenlik alanında kalan Kıbrıs, Müslû: Doğu Akdeniz’e uzandığı VII. yy ortalarına kada nem yaşadı, ilk saldırı 647-649’da Şam Valisi V, dan gerçekleştirildi. Muaviye istila ettiği adayı :
230
