Kido Takayoşi,

kîdo koîn olarak da b nir, asıl adı katsura kogoro (d. 11 Ağus1833, Çoşu, Nagato yöresi – ö. 26 Mayıs 1877, Tokyo, Japonya), Japon tarihindeki Meici Restorasyonu Döneminin(*) önde gelen siyaset adamlanndan. 1868’de imparatorun yeniden fiilen iktidara geçmesinden sonra yeni yönetimin en etkili görevlilerinden biri durumuna gelmiştir.
Nüfuzlu bir savaşçı aileden geliyordu. Kendi han’ı olan Çoşu’da genç yaşta önemli bir siyasal konum edindi. Yoşida Şoin’in öğrencisi olduğu dönemde Çoşu yöneticileriyle yakın ilişki kurdu; bu kişiler ileride Tokugava şogunluğunu devirecek olan hareketin önderleriydi. Zamanla Çoşu’da radikal kesimin gücü arttı ve 1862’de Kido han’m en önemli yöneticilerinden biri oldu.
Radikallerin giderek güçlenmesinden kaygılanan Tokugava şogunluğu, 1865’te Ço-şu’ya bir sefer düzenledi. Kido görevinden alındı ve muhafazakâr bir yönetim kuruldu. Ama kendi askeri kuvvetlerini kurmuş olan radikaller Tokugava ordusunun çekilmesinden sonra yönetimi yeniden ele geçirdiler ve buna karşı düzenlenen ikinci seferde de Tokugava birliklerini geri püskürttüler. Çoşu yönetiminin başına geçen Kido, Satsuma-h radikal samurai’lerle (savaşçı) görüşmelere başladı ve sonuçta düzenlenen darbeyle şogun devrildi. Kido, Satsumalı Okubo Toşimiçi ve Saigo Takamori restorasyonun üç devi olarak anılırlar.
Yeni yönetimin en güçlü kişilerinden olan Kido’nun çabalarıyla imparatorluk başkenti Kyoto’dan Edo’ya (Tokyo) taşındı; han’lara egemen olan daimyo’lann, arazileri üzerindeki haklarını imparatora devretmeleri sağlandı. Kido’nun katkılarıyla hazırlanan plan uyarınca ülke merkezî hükümetin atadığı görevlilerce yönetilen illere bölündü.
1871’de resmî bir ziyaret için Avrupa’da bulunan Kido, tam zamanında geri dönerek Kore’yi istila planını engelledi. 1874’te Tayvan’a çıkarma yapılmasını önlemeye çalıştıysa da görüşleri kabul edilmeyince görevinden ayrıldı. Japon kuvvetlerinin geri çağrılmasından sonra görevine döndü ve Batı tipi bir anayasanın hazırlanması için çalışmaya başladı. Ama sağlığının bozulması üzerine daha geri planda bir görev üstlendi.
Kidston, Robert (d. 29 Haziran 1852, Bishopston House, Renfrewshire, İskoçya -ö. 13 Temmuz 1924, Gilfach Goch, Glamorganshire, Galler), Devoniyen Dönemden (y. 395-345 milyon yıl önce) kalma bitki fosilleri üzerindeki çalışmalarıyla tanınan İngiliz paleobotanikçi.
Edinburg Üniversitesi’nde botanik öğrenimi gördü. 1880’de Büyük Britanya Jeolojik Araştırma Kurumu’na onursal üye seçildi. 1904’e değin süren ilk çalışmalarında Paleo-zoyik (Birinci) Zamandan (y. 570-2,25 milyon yıl önce) kalma fosil bitkilerin yapısına, kökenine ve yaşma ilişkin araştırmalar yaptı. Başta British Museum olmak üzere, çeşitli kuruluşlar için Paleozoyik Zamanda yaşamış bitkilerin katalogunu hazırladı.
1904-22 arasındaki araştırmalarını ise morfolojik konular üzerinde yoğunlaştırdı. Manchester Victoria Üniversitesi’nden William Henry Lang ile birlikte Devoniyen Dönemin çakmaktaşı yataklarındaki silisleş-miş bitkileri inceledi. Borulu kriptogamla-nn (çiçeksiz bitkiler) yeni bir sınıfım ve üç yeni cinsini saptayarak, Devoniyen Dönem bitkilerine ilişkin bilgilere önemli katkıda bulundu. 1923’te yayımlanmaya başlayan The Fossil Plants of the Carboniferous Rocks of Great Britain (1923-25, 6 bölüm; Büyük Britanya’da Karbonifer Kayaçlarda-ki Fosil Bitkiler) adlı yapıtını tamamlaya-madanJfedü.
Kiel, AFC’nin kuzeydoğu kesiminde, Schleswig-Holstein eyaletinin (Land) merkezi (1945) kent. Kiel Kanalinın doğu ucunda, Baltık Denizindeki Kiel Fiyordunun (Kieler Förde) her iki yakasında topraklan olan bir liman kentidir. 10. yüzyıla ait kaynaklarda adı Kyle biçiminde geçer. “Fiyort” ya da “kaynak” anlamına gelen bu sözcüğün, Anglosakson dilindeki kille’den (gemiler için güvenli yer) türediği sanılmaktadır. 1242’de kurulan kent, ortak bir ticari
299 Kielce
landiya ve Âland Adalarını (Ahvenanmaa) Rusya’ya bırakmasıyla doğan kaybını bir ölçüde dengeliyordu. Danimarka ile birliğe öteden beri karşı çıkan Norveç ise pazarlık konusu yapılmasına sert tepki gösterdi ve İsveç’le birleşmeye karşı koymak amacıyla kendi anayasasını hazırladı. Kiel Antlaşma-sı’na silahla direnmeye karar vererek İsveç’i
Kiel, limandan bir görünüm, AFC
Hans Huber
savunma anlaşması olan Lübeck Yasalarinı kabul etti. 1284’te Hansa Birliği’ne katıldı ve 14. yüzyılda yeni ticaret ayncalıkları kazandı. 1773’te Danimarka’ya bağlandı. 1814’te burada imzalanan Kiel Antlaşması’y-la Danimarka, Norveç’i İsveç’e bıraktı.
1866’da Schleswig-Holstein’in geri kalan bölümüyle birlikte Prusya’ya geçen kent, 1871’den sonra deniz üssü olarak önem kazandı. 1917’de eyalet merkezi oldu. 1918’deki devrim Kiel’li denizcilerin ayaklanmasıyla başladı. II. Dünya Savaşı’nda kent, Müttefik kuvvetlerince yoğun biçimde bombalandı. Savaştan sonra yeniden inşa edilirken geniş yeşil alanlara yer verildi. Bu dönemde onanlan tarihsel yapılar arasında yaklaşık 1240’ta yapılmış Nikolaikirche (St. Nikolaus Kilisesi) ile Holstein-Gottorp düklerinin sarayı (y. 1280) sayılabilir; Çar III. Petro bu sarayda doğmuştur. 1665’te kurulmuş olan Kiel Christian Albrecht Üniversitesi’nde, dünya ekonomisi üzerine çalışma-lanyla ünlü bir enstitü vardır. Üniversitenin eski binalannın yakınında bir sanat galerisi ile Almanya’nın en eski botanik bahçeleri bulunur. Yeni yapılar arasında da Belediye Tiyatrosu (1907), Belediye Binası (1911), sergi ve kongre salonu Ostseehalle (1950) ve yeni üniversite binalan sayılabilir.
Kiel Kanalinın 1895’te açılmış olan havuzlan dışında kentte çok gelişmiş bir ticari liman ve yat tesisleri bulunur. Kentin doğu ve batı kıyıları arasında ulaşım sağlayan feribotlar, çevredeki balıkçı köyleri ile sayfiyelere de sefer yapar. Gemi ve makine yapımı başlıca sanayi kollandır. Aynca basımevleri, metal işleme tesisleri, bira ve tekstil fabrikalan vardır. Her haziranda düzenlenen Kieler Woche (Kiel Haftası) uluslararası bir yelken yarışı ve kültür şenliğidir. Nüfus (1987 tah.) 243.626.
Kiel Antlaşması, Napoléon Savaşları sırasında Danimarka ile İsveç arasındaki çarpış-malan sona erdiren antlaşma (14 Ocak 1814). Antlaşma uyannca Danimarka’nın Norveç’i İsveç’e bırakmasıyla 1380’de kurulmuş olan birlik sona ermiş, Danimarka’ nın Baltık bölgesi ve Avrupa’daki gücü de azalmıştır. Antlaşma İsveç’in 1809’da Fin-
anayasasını kabul etmeye zorladı; sonuçta 1905’e değin süren birleşik bir krallık kuruldu. Danimarka, eski Norveç toprakları olan Grönland, İzlanda ve Faroe Adalarını elinde tutmasına karşın Norveç’i yitirmesi yüzünden siyasal ve ekonomik zarara uğradı.
Kiel Kanalı, Almanca nord-ostsee-kanal (Kuzey Denizi-Baltık Denizi Kanalı), AFC’ nin kuzeyinde suyolu. Baltık Denizinde ulaşım açısından önem taşır. Kuzey Denizinde, Elbe Irmağı ağzındaki Brüns-büttelkoog’dan, doğuda Baltık Denizi kıyısındaki Kiel limanında yer alan Holtenau’ya kadar 98 km uzanır. İki deniz arasındaki en güvenli, kısa ve ucuz ulaşım yoludur. Genişliği 103 m, derinliği 11 m olan kanalın üzerinde yaklaşık 42 m yükseklikte yedi köprü bulunur.
Kanal, 1887-95 arasında, kuzeye gidecek savaş gemilerine kestirme bir yol sağlamak amacıyla yapıldı. (Daha önce gemiler Danimarka’nın çevresini dolaşmak zorundaydı.) 1907-14 arasında genişletilerek büyük savaş gemilerinin geçişine elverişli hale getirildi. O dönemde adı Kaiser-Wilhelm olan kanal,
I. Dünya Savaşı öncesinde Alman hükümetine aitti. 28 Haziran 1919’da imzalanan Versailles Antlaşması ile uluslararası statü kazandı, ama yönetimi Almanlarda kaldı. Kanal trafiği, yalnızca genel polis, ulaşım, sağlık ve gümrük kurallanna uygun biçimde işleyecekti. Adolf Hitler 1936’da bu hükümleri tanımadığını ilan etti. II. Dünya Sava-şı’ndan sonra kanal Schleswig-Holstein eyaletinde (Land) kaldı ve seyrüsefer özgürlüğü tanıyan Versailles Antlaşması koşullan yeniden uygulamaya kondu.
Kielce, Polonya’nın güneydoğu kesiminde 1975’te kurulan il (wojewödztwo). Kuzeyde Piotrköw ve Radom, doğuda Tarnobrzeg, güneyde Tarnöw ve Kraköw, batıda ise Katowice ve Czestochowa illeriyle çevrilidir. Eski Polonya Sanayi Havzası adı verilen bölgede 9.211 km2’lik bir alanı kaplayan ilde demir madenleri, fabrikalar ve kimya tesisleri vardır. İlin dağlık kuzey bölümünde demir işleme merkezleri olan Skarzysko-Kamienna ve Ostrowiec Swiçtokrzyski yer
Kielce 300
alır. Kuzeyde Svvietokrzyski (Kutsal Haç) Dağlan (gory) ile Svvietokrzyski Ulusal Par-kı’nda Lysa (584 m) ve -Lysica (600 m) dağlan yükselir. Orta ve güney bölümler ormanlık ovalar ve tanm arazilerinden oluşur. Başlıca sanayi ürünleri arasında inşaat malzemeleri, cam, porselen, kâğıt, dokuma ve elektrikli makineler sayılabilir. Maden olarak mermer, kükürt, bakır, kurşun ve demir çıkanlır. Buğday, çavdar ve patates yetiştirilen ilde gıda işleme fabrikaları da vardır. Vistül, Nida ve Bobrza ırmakları ili güney-kuzey doğrultusunda geçer. Öteki önemli ırmaklan Kamienna ve Czarna’dır. Irmak kıyılannda ve ormanlık bölgelerde çok sayıda kaplıca ve dinlenme merkezi bulunur. İl merkezi Kielce kenti Varşova ile Krakôw arasında bir demir ve kara yolu merkezidir. İlin kuzey bölümünden Polonya’nın öteki sanayi merkezlerine üç boru hattıyla doğal gaz taşınır. Müzelerde Wislica’daki Roma kalıntılannda bulunmuş çeşitli eski yapıtlar sergilenir. Nüfus (1986 tah.) 1.107.900.
Kielce, Polonya’nın güneydoğu kesiminde, Kielce ilinin (wojewôdztwo) merkezi kent. Svvietokrzyski (Kutsal Haç) Dağlarında (gory), Varşova-Krakövv Demiryolu üzerinde yer alır. Metalürji, makine yapımı ve gıda maddeleri üretimine dayalı önemli bir sanayi merkezidir.
Kayıtlarda ilk kez 11. yüzyılda bir pazar kenti olarak geçen Kielce, belediye haklarını 1360’ta kazandı. Zamanla yörenin sanayi ve din merkezi olarak gelişti; 14-16. yüzyıllar arasında piskoposluk mülkiyeti altında kaldı. 1795’te AvusturyalIlara geçti. Napoléon Savaşlan (1792-1815) sırasında özgürlüğüne kavuştuysa da ardından Rus yönetimine girdi. 1918’de Polonya’ya geri verildi.
II. Dünya Savaşı’nda Almanlar kentte dört imha kampı kurdular. Barok Piskoposluk Sarayı (1637-41) günümüzde Swiç-torkzyski Müzesi olarak kullanılmaktadır. 1632-35 arasında inşa edilen katedral 19. yüzyılda onanlmıştır. Nüfus (1986 tah.) 203.400.
Kielland, Alexander (d. 18 Şubat 1849, Stavanger – ö. 6 Nisan 1906, Bergen, Norveç), romancı, kısa öykü ve oyun yaza-n. Ibsen, Bj0rnson ve Jonas Lie ile birlikte
19. yüzyıl Norveç edebiyatının “dört büyüklerindendir.
Soylu bir aileden geliyordu. 1871’de hukuk öğrenimini tamamladıktan sonra dokuz yıl boyunca ticaretle uğraştı. Bu yaşamdan bunalarak 1878’de Paris’e gitti, ertesi yıl da ilk kısa öykü kitabını yayımladı. 19. yüzyıl liberalizmiyle ilgili pek çok yapıt okuyan Kielland, yapıtlannda toplumsal reformu savundu. Aynı zamanda, yaşadığı dönemin önde gelen üslupçusuydu. Yapıtlanndaki nükteli ve ironik üslup, çoğu zaman toplumsal eleştirinin önüne geçmiştir..
Kielland, Arbeidsfolk (1881; İşçiler) adlı romanında bürokrasiye, Sankt Hans F est’ te (1887; Aziz Hans Şenliği) ise kiliseye saldırdı. Kiliseye ve ruhban sınıfına karşı bu düşmanca tutumu Kierkegaard’m da etkisiyle gelişmişti ve Hıristiyanlıktan çok, kilisenin nüfuzuna yönelikti.
1890’larda Yeni-Romantik akımın ortaya çıkışından sonra Kielland çok az yapıt yayımladı. 1891’de doğduğu kentin belediye başkanı, 1902’de ise Romsdal’ın bölge valisi oldu.
Kien Giang, Vietnam’ın güneybatı kesiminde, Ca Mau Yanmadasmda il (tinh). Bataklıklarla kaplı kuzeybatı bölümü Kam-puçya ile sınırlanır. Batıda Tayland Körfe-
zindeki birçok adayı da içine alır. Phu Quoc Adası Kien Giang’a bağlı bir ilçe olarak yönetilir. Yüzölçümü 6.358 km2’dir; alçak dağlık yöreler üçte ikisini oluşturur. U Minh Ormanı geniş bir alanı kaplar.
18. yüzyıl başında Kampuçyalılardan alınan ve kalabalık Khmer topluluklannı ba-nndıran Kien Giang, militan Budacı örgüt Hoa Hao’nun güçlü merkezlerinden biri olmuştur. İl sınırlan 1976’da eski Chuong Thien ilinin bir bölümünü de içine alacak biçimde genişletilmiştir. Tayland Körfezi kıyısındaki il merkezi Rach Gia, kıyı kanalı ve karayoluyla kuzeyde Ha Tien’e, karayo-luyla Ho Şi Minh (eskiden Saygon) kentine bağlanır, ilin başlıca ürünleri arasında balık, pirinç, mısır, soya fasulyesi, şekerkamışı ve tütün sayılabilir, ilde balık sosu fabrikalannın yanı sıra Ha Tien’de yerel kireçtaşı yataklarını işleyen bir çimento fabrikası vardır. Rach Soi’deki tersanelerde okyanus gemileri inşa edilir ve onarılır. Balua Adalan (quart dao) güzel doğal manzaralarıyla tanınır. Nüfus (1979) 994.673.