KOPERNIK, ÜV (1473-1543). Mikolaj
KOPERNIK
Kopernik döneminin astronomi bilgisini kökten değişikliğe uğratmış, en büyük bilginlerden biridir. Dünya’nın her 24 saatte bir kendi
çevresinde bir kez döndüğünü, yılda bir kez de Güneş’in çevresinde dolandığını, öte yandan Dünya ile bazı başka gezegenlerin bugün Güneş sistemi denen sistemi oluşturduğunu açıklayarak, astronomi biliminin gelişmesine büyük bir katkıda bulunmuştur (bak. ASTRONOMİ; Güneş Sİsthmî).
Bu gerçekler bugün bize çok doğal ve basitmiş gibi görünür, ama Kopernik zamanında insanlar hâlâ 2. yüzyılda Mısır’da yaşamış olan astronom Batlamyus’un kuramına inanıyorlardı. Batlamyus’a göre Dünya evrenin merkezinde hareketsiz duruyor, Güneş, Ay, yıldızlar ve öteki gezegenler de Dünya’ mn çevresinde dolanıyordu (bak. Batlam-YUS).
Kopernik, Batlamyus’un bu sonuca, geceleri Kuzey Kutbu’nun çevresinde ağır ağır hareket eden Büyükayı’yı izleyerek vardığını düşündü. Kendisi ise Güneş’in, Ay’ın ve yıldızların doğup batmasına, Dünya’nın kendi çevresinde dönüyor olmasının yol açtığını anladı. Aslında onun kurduğu sistem de tümüyle doğru değildi. Kopernik’e göre Gü-
neş evrenin merkezinde sabit bir yerde hareketsiz halde duruyor, gezegenler onun çevresinde dolanıyor ve daha ötelerde de Güneş gibi hareketsiz duran başka yıldızlar bulunuyordu. Daha sonraları Güneş’in evrendeki sayısız yıldızdan yalnızca biri olduğu ve tüm bu yıldızların gezegenler ile birlikte uzayda sürekli hareket ettiği ortaya çıkarıldı.
Ama gene de Kopernik’in, Dünya’mn evrenin merkezinde bulunmadığını ve öteki gezegenler ile birlikte Güneş’in çevresinde dolandığını bulması, çok önemli bir adımdı. O dönemde bu kuram çok zor kabul edildi. Kopernik’in kuramının yanlış yönlerini ise 17. yüzyılda İtalyan astronom Galilei ortaya çıkardı (bak. Galilei, Galileo).
Kopernik PolonyalI idi. Polonya ve İtalya’ da astronomi ve matematik okudu, ayrıca doktor olmak amacıyla tıp öğrenimi gördü. Bir süre Roma’da matematik dersleri verdi ve daha sonra Polonya’ya geçerek Frombork’a yerleşti. Burada katedral kurulu temsilciliği yaptı, ayrıca çevredeki yoksul insanları tedavi etti.
Kopernik astronomi üzerine görüşlerini, De hypothesibus motuum coelestium a se constitutis commentariolus (“Gökcisimlerinin Devinimine İlişkin Varsayımlar Üzerine Yorum”) adlı büyük kitabında ayrıntılı biçimde açıkladı. Kitap, Kopernik’in ölümünden kısa bir süre önce, 1543’te yayımlandı.