KORE CUMHURİYETİ
kore
, Asya’nın doğusundaki Kore Yarımadası’nın güney yarısını kaplar. Geçmişte Kore Yarımadası Çosan adında tek bir ülkeydi. II. Dünya Savaşı’ndan sonra, 1945’te 38. paralelden kuzey ve güney olmak üzere, ikiye ayrıldı. 1948’de de kuzey ve güneyde iki ayrı devlet kuruldu. Daha sonra çıkan Kore Savaşı sonuçsuz kalınca, yarımadanın ikiye bölünmüşlüğü sürdü. (Ayrıca bak. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti.)
Kore Cumhuriyeti Kore Yarımadası’nın büyük bölümünü kaplar. Kuzeyden güneye 965 km uzanır; doğu-batı yönünde genişliği 217 kilometredir. Doğusunda Japon Denizi,
KORE CUMHURİYETİ’NE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 99.173 km2.
NÜFUS: 42.593.000 (1988).
YÖNETİM: Cumhuriyet.
BAŞKENT: Seul.
DOĞAL YAPI: Batı ve güney kıyılarındaki kıyı düzlüğüne doğru alçalan çok dağlık bir yarımadanın güney kesimi. Ülkenin batı ve güney kıyılarında ırmak haliçleri ve çok sayıda küçük ada bulunur.
DIŞARIYA SATILAN BAŞLICA ÜRÜNLER: Kimyasal maddeler, dokuma, ayakkabı, besin ürünleri, makine. ÖNEMLİ KENTLER: Seul, Pusan, Tegu, inçon, Kvangcu. EĞİTİM: 6-13 yaşları arasında zorunludur.
batısında San Deniz yer alır. Ülkenin batı ve güney kıyıları boyunca çok sayıda küçük ada bulunur. Ülke Japonya’dan Kore Boğazı ile ayrılır.
Doğal Yapı
Yaklaşık yüzde 85’i dağlık olan Kore Cumhuriyeti topraklarının ancak beşte biri tarıma elverişlidir. Bu topraklar, çoğunlukla kıyı boylarında ve ırmak vadilerindedir. Yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar ise en güney kesimler dışında soğuk geçer. Genellikle kasım ayma kadar süren sonbahar mevsimi uzun, ılık ve yumuşaktır. En çok bulunan ağaçlar arasında çam, meşe ve köknar sayılabilir. Kaplan, pars, ayı, kurt ve yaban domuzu başlıca yabanıl hayvanlardır. Ama sanayinin gelişmesiyle yaşam alanları daralan ve sayıları azalan bu hayvanlar artık yalnızca ıssız ve uzak bölgelerde bulunur.
Kültür
Çinliler ve Japonlar gibi Koreliler de Moğol ırkındandır (bak. Irk). Kore dili Japonca’ya benzer; ama Kore kültürünü asıl güçlü bir biçimde etkileyen ülke Çin olmuştur. Geleneksel Kore edebiyatını oluşturan yapıtların büyük bir bölümü Çince’dir. Hangul ve An-mun adlarıyla bilinen yerel Kore alfabesi yanında birçok Çince harf de hâlâ kullanılmaktadır. 15. yüzyılda büyük Kore Hükümdarı Secong’un isteği üzerine toplanan bir bilim kurulunun hazırladığı Hangul alfabesi, Güney Kore’de giderek Çin harflerini kullanım dışı bırakmaktadır.
Nüfusun yarıya yakını Budacı ve Konfüç-yüsçü’dür. İkinci büyük din Hıristiyanlık’tır.
Ekonomi
Çiftçilerin çoğunun kendi toprakları vardır. Bir kişinin sahip olabileceği toprak miktarı yasayla sınırlandırılmıştır. Ülkede en çok halkın temel besini olan pirinç yetiştirilir. Sonbaharda yapılan pirinç haşatından sonra tarlaların çoğuna arpa ekilir. Buğday ve pamuk tarımı da yapılır. Ayrıca iplik ve dokuma sanayisinde kullanılmak üzere ipek-böceği yetiştirilir. Açık deniz balıkçılığında dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır.
Ülkede dokuma, giyim, elektronik eşya,
Consulate General of Korea, Chicago
Kore Cumhuriyetinin başkenti Seul, modern ve canlı bir iş merkezidir.
demir, çelik ürünleri ile makine sanayileri vardır. Gemi yapımcılığı sanayisi çok gelişkindir. Yeraltı zenginlikleri sınırlıdır; belirli miktarda demir cevheri, kurşun ve gümüş çıkartılır. Çoğu metaller ve petrol dışarıdan satın alınır.
Önemli kentler kara ve demiryolları ile birbirine bağlıdır. 10 milyona yaklaşan nüfusuyla aynı zamanda ülkenin en büyük kenti olan başkent Seul, çevresindeki tarihi surların dışına taşmıştır. Seul’ün limanı olan İnçon kent merkezinden 48 km kadar batıda, San Deniz kıyısındadır. Ülkenin en büyük ve önemli limanı yarımadanın güneydoğusunda yer alan Pusan’dır.
Tarih
Kore Yarımadası yüzyıllar boyunca Çin’in
kuzeyini ve Mançurya’yı denetim altında tutmaya çalışan güçlerin saldırılarına uğradı. Bunlar Çinliler, Moğollar ve yakın geçmişte de Japonlar’dı. Yarımadada egemenlikleri en uzun süren Çinliler oldu. Çinliler Kore’nin yönetimine genellikle çok fazla karışmadıkları halde dilleri, dinleri ve gelenekleri Kore’de kökleşti ve Koreliler’i çok etkiledi. 17. yüzyılda Mançu hanedanının iktidara gelişiyle birlikte Çin, Kore’nin içişlerine daha az karışmaya başladı.
19. yüzyıl sonlarında Kore’nin batı ülkeleriyle ilişkileri gelişti. Japonya’nın 1894’te Çin’
Keystone
Kendi hazırladıkları erişteleri ipe asarak kurumaya bırakan bir Güney Koreli aile.
le, 1905’te de Rusya’yla girdiği savaşları kazanması, Kore’yi egemenliği altına almasına yol açtı. Kore 1910’da Japon İmparatorlu-ğu’nun bir parçası oldu.
Japonlar, Kore Yarımadası’nda demiryolları, limanlar, karayolları ve fabrikalar yaptı. Bütün bunların yapılmasındaki başlıca amaç,
Kore’yi Japonya için bir hammadde kaynağı ve Çin’e saldırabilmek için kullanılacak bir üs durumuna getirmekti. Bir yandan da Koreli-ler’e Japon adları almaları için baskı yapılıyor, okullarında kendi dillerini öğretmelerine izin verilmiyordu.
Koreliler 1919’da ülke çapında barışçı protesto gösterileriyle Japonya’ya karşı direnişe geçti. Japon yönetimi bu gösterileri şiddetle bastırdı. Binlerce insan yaralanıp öldürüldü, birçoğu hapse atıldı.
Japonya, II. Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945’te, Kore de içlerinde olmak üzere, bütün denizaşırı sömürgelerini yitirdi. Kore’ye giren SSCB ve ABD birlikleri buradaki Japon egemenliğine son verdi ve ülkeyi 38. kuzey paralelinden geçen bir hatla ikiye ayırdılar. Yapılan plana göre, Japon birlikleri ülkeden ayrıldıktan sonra ABD ile SSCB bağımsız bir Kore devletinin kurulmasına çalışacaklardı. Ama uzlaşma bir türlü gerçekleşemedi. 1948’de ABD, sorunu Birleşmiş Milletler’e götürdü. Birleşmiş Milletler geçici komisyonunun gözetiminde, yalnızca Güney Kore’de seçim yapıldı. 15 Ağustos 1948’de de 38. paralelin güneyinde kalan bölgede Kore Cumhuriyeti kuruldu. 9 Eylül günü ise kuzeyde Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu açıklandı.
Kore Savaşı
Soğuk Savaş’ın yaşandığı 1950’lerde ABD, Güney Kore’ye geniş çaplı askeri ve ekonomik yardım yapmaya başladı. Güney Kore’ nin ordusunu güçlendirdi. Bu gelişmelerden tedirgin olan Kuzey Kore, 23 Haziran 1950’de ordusuyla sınırı geçerek Güney Kore topraklarına girdi. Bu olay üzerine önce ABD ve kısa bir süre sonra da başta Türkiye olmak üzere, Birleşmiş Milletler üyesi çeşitli ülkelerden gelen birlikler Güney Kore saflarında savaşa girdiler. Birleşmiş Milletler, Kuzey Kore’yi savaşı başlatmakla suçladı. Kuzey Kore ordusuna daha sonra Çin birlikleri de katıldı.
Üç yıl süren savaştan geriye, 2 milyonu sivil 5 milyondan fazla ölü ve yerle bir edilmiş bir ülke kaldı. Sonunda, 27 Temmuz 1953’te imzalanan antlaşmayla ateşkes sağlandı. Ateşkes hâlâ yürürlükte olmakla birlikte,
barış antlaşması imzalanmadığı için iki taraf da resmen savaş halinde sayılmaktadır.
İki ülkenin birbirine güven duymayışı nedeniyle ilişkilerde yıllardan beri herhangi bir gelişme sağlanamadı. Kuzey ve Güney Kore’ nin birleştirilmesi için çeşitli görüşmeler yapıldıysa da sonuç alınamadı.
ABD Kore Savaşı’ndan sonra da Kore Cumhuriyeti’ne askeri ve ekonomik yardımı sürdürdü. Kendi çıkarma değiştirdiği anayasadan aldığı yetkiyle Güney Kore’de despotik bir yönetim kuran Başkan Syngman Rhee, 1960’ta muhalefetin yaygınlaşması üzerine ülkeden kaçmak zorunda kaldı. Askerlerin yönetime el koymasından sonra 1962’de, gene güçlü bir cumhurbaşkanlığı ve tek meclisi öngören yeni bir anayasa yürürlüğe girdi. Yönetim karşıtlarının ve öğrencilerin hoşnutsuzluğu yaygın gösterilere yol açtı. Ordunun desteğiyle 1972’de yeni bir yönetim işbaşına geldi. 1987 yazında başlayan büyük kitle gösterileri, 1981’de yedi yıl için seçilmiş olan Çun Du Huan’ı, görece demokratik bir anayasayı kabul etmek zorunda bıraktı.
KORE DEMOKRATİK HALK CUMHURİYETİ, Kore Yarımadası’mn kuzey bölümünü kaplar. Kore Cumhuriyeti’nden (Güney Kore) 38. paralelle ayrılır. Ülkenin uzunluğu
KORE DEMOKRATİK HALK CUMHURİYETİNE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 122.400 km*.
NÜFUS: 21.903.000 (1988).
YÖNETİM: Sosyalist cumhuriyet.
BAŞKENT: Pyöngyang.
DOĞAL YAPI: Büyük ve dağlık bir yarımadanın kuzey bölümü.
SANAYİ ÜRÜNLERİ: Çimento, çelik, pik demir, gübre, makine parçaları, traktör, dokuma.
ÖNEMLİ KENTLER: Pyöngyang, Hamhın, Hınnam, Çong-cin, Kesong, Vönsan.
EĞİTİM: 5-16 yaşları arasında zorunlu ve parasızdır.
kuzeydoğudan güneybatıya 716 kilometreyi bulur. Doğudan batıya genişliği ise 360 km dolayındadır. Kuzeyde Yalu ve Turnen ırmakları, Çin Halk Cumhuriyeti ve SSCB ile sınır oluşturur. Güneyinde Kore Cumhuriyeti ve Sarı Deniz, güneybatısında Kore Körfezi vardır. Doğusunda ise Japon Denizi bulunur.
Ülke topraklarının yüzde 80’ini dağlar kaplar. Ülkenin en yüksek noktası eski bir volkan olan 2.744 metre yükseklikteki Pektu Dağı’ dır. Kömür, magnezit, demir cevheri, kurşun, çinko, bakır, tungsten gibi değerli maden yatakları vardır. Yalu ve Tümen ırmaklarından hidroelektrik enerji sağlanmaktadır.
Budacılık ve Konfüçyüsçülük gibi belirli bir ahlak anlayışına dayanan geleneksel inançlar dar bir çevrede varlığını sürdürmektedir. 17. ve 19. yüzyıllar arasında ülkeye giren Hıristiyanlık, II. Dünya Savaşı’ndan sonra misyonerlerin sınır dışı edilmesi sonucu etkisini büyük ölçüde yitirdi. Kore Demokratik Halk Cum-
Charles PaymeriCamera Press
. Kore Demokratik Halk Cumhuriyetinde ülkenin Cumhurbaşkanı Kim ll-sung’un heykelinin önünden geçen çocuklar.
huriyeti kuruluşuyla birlikte tanrıtanımaz (ateist) olduğunu ilan etti.
Hangul adı verilen Kore alfabesi günümüzde Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’nde kullanılan tek alfabedir. Kore edebiyatını oluşturan yapıtların çoğu birçok Çin harfi içeren geleneksel alfabeyle yazılırdı. Hangul bu alfabenin yerini bütünüyle almış durumdadır.
Ekonomi
Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin ekonomisi merkeze bağlı, planlı bir ekonomidir. Ücretler devletçe belirlenir. Tarım alanları genişletilmiş olup, verimlilik yüksektir. Kooperatiflerce işlenilen tarım alanlarından başka, köylü ailelerinin kümes hayvanlan, sebze ve meyve yetiştirebildiği küçük, özel tarlalar vardır. Yiyecek maddelerinin dağıtımı devletçe düzenlenir. Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti yüzölçümü bakımından Güney Kore’ den daha büyük olmasına karşın nüfusu daha azdır, bu nedenle de işgücü kıtlığı vardır.
Ülkedeki başlıca tarım ürünü pirinçtir. Ayrıca mısır, buğday, patates ile soyafasulye-si ve meyve de üretilir. Tütün ve pamuk gibi sanayi bitkilerinin üretimi de tarımda önemli bir yer tutar. Büyük bölümü devlet çiftliklerinde olmak üzere kümes hayvanlan, domuz ve sığır yetiştirilir.
Ülke ekonomisinin belkemiği ağır sanayidir. Tarım ve sanayi makineleri, çelik, kimyasal maddeler ve gübre üretilir. Ülkede bulunan değerli maden kaynaklarından büyük ölçüde yararlanılmaktadır. Bunların en önemlileri kömür, demir ve magnezittir.
Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’nin ticaret yaptığı başlıca ülkeler SSCB, Çin Halk Cumhuriyeti, Japonya, Suudi Arabistan ve Hindistan’dır. (Ayrıca bak. KORE CUMHURİYETİ.)
KORİNT ya da Korinthos bir zamanlar Yunanistan’ın en zengin ve gelişmiş kent devletiydi. Korint’in uzun ve ilgi çekici bir tarihi vardır. ÎÖ 8. yüzyılda gelişmeye başlayan eski
ZEFA
Eski Korint kentinde, İÖ 550 dolaylarında yapılan Apollon Tapınağinın kalıntıları.
Korint, tÖ 5. yüzyılda Atina’nın önem kazanmasından önce, Yunanistan’ın ticaret merkezi olmuştu. Atina’nın yaklaşık 80 km batısında ve Mora (Peloponnesos) Yarımadası’nı Yunanistan anakarasına bağlayan dar Korint Kıstağı’mn 2 km güneyinde yer alıyordu.
Eski Korint kentinin kıstağın her iki yanında iki limanı vardı. Korintli tüccarlar tunç eşyalarını ve çömleklerini bütün Akdeniz kıyılarına taşıdılar ve Sicilya’da görkemli Siracusa kentini kurdular. Atina ile ticaret alanında rakip olan Korint, İÖ 5. yüzyılda Peloponnesos Savaşı’nda Atina’yı yenilgiye uğrattı. Ama bir sonraki yüzyılda eski gücünü yitirerek zayıflamaya başladı.
Korint İÖ 146’da Romalılar’ca yıkıldı ve 100 yıl boyunca yıkıntı olarak kaldı. Jül Sezar döneminde kent bir Roma yerleşmesi olarak yeniden kuruldu ve bölgenin başkenti oldu. Romahlar’ın yönetimi altında büyüyen ve zenginleşen Korint, kültürel bakımdan da gelişti. Bir ticaret merkezi olmasının yanı sıra, özellikle Korint sütunlarıyla belirginleşen görkemli mimarisi ve sanat yapıtlarıyla ün kazandı. 15. yüzyılda Bizans İmparatorluğu’ nun yıkılışından sonra, önemini yitirdi ve 1858’de bir depremle yerle bir oldu. Günümüzde eski kentten geriye yalnızca arkeologların üzerinde çalıştığı kalıntılar kalmıştır.
Modern Korint kenti depremden sonra eski kentin 5 km kuzeydoğusunda kuruldu. 1893’te kıstağı boydan boya geçen bir kanal açıldıktan sonra liman olarak önem kazandı. Korint’in dışarıya sattığı ürünler meyve, tütün ve frenküzümüdür.
Nüfusu 22.485’tir (1981).