LİSÂNÜDDİN İBNİ HATİB

LİSÂNÜDDfN İBNİ HATİB; İspanya’da yetişen
meşhur Müslüman tabip ve târihçi. İsmi,
Muhammed bin Abdullah bin Saîd, künyesi Ebû
Abdullah, lakabı Lisânüddîn’dir. 1313 (H.713)
senesinde Gırnata yakınlarındaki Lûşe kasabasında
doğdu. 1374 (H.776) senesinde Fas’ta zindanda
öldürüldü.
Lisânüddîn ibni Hatîb, Sûriye’den Endülüs’e
hicret eden ve Veziroğulları diye meşhûr olan bir
âiledendir. Gırnata’da yetişti. Kur’ân-ı kerîm’i,
hat muallimi Sâlih Ebû Abdullah bin Mevlâ’dan
okudu. Ebü’l-Hasan Kaycâtî’den Arapça öğrendi.
Zamânmda Endülüs’ün en büyük nahiv âlimi olan
Ebû Abdullah bin el-Cahhâr el-Bîrî’den fıkıh ve
tefsîr dersleri aldı. Ebû Zekeriyyâ Yahyâ bin Hüzeyl’den
tıp ilmini öğrendi. Devrinin Önde gelen
âlimlerinin ders ve sohbetlerine katıldı.
O sırada en karışık günlerini yaşayan Endülüs’te
bâzı devlet vazifelerinde bulunan Lisânüddîn
ibni Hatîb, vezirlik de yaptı. Hakkında çıkan
söylentiler üzerine Cebel-i Târık’dan geçerek
Tlemsan’a gitti. Daha sonra tekrar Endülüs’e döndü.
İbn-i Hatîb; edebiyat, tıp, târih ve çeşitli
ilimlere dâir eserler yazdı. Ömrünü geceleri eser
yazmakla, gündüzleri de memleket işleriyle uğraşmakla
geçirdi. Bu sebeble Zül-umreyn denildi.
Bir diğer lakabı da Zül-vizâreteyn’dir. Altmış
civârında eseri vardır. Bunlardan bâzıları
şunlardır:
1) El-İhâta fîmâ Teyessere min Târih-i Gırnata:
Gırnata târihinin teferruâtlı olarak anlatıldığı
bu eser, altı ciltten ibârettir. Eserde meşhûr
kimselerin hayâtlarına da yer verilmiştir. 2) El-
Hilâl-ül-Merkûme, 3) El-Lumhat-ül-Bedriyye
fid-Devlet-in-Nasriyye: 1363 senesine kadar
olan Gırnata târihini anlatan bir eserdir. 4) Et-
Tâc-ül-MuhalIâ: Nasrî Hânedânından, 1232’de
Benî Ahmer İdâresinin başlangıcından îtibâren İspanya
târihidir. 5) Mi’yâr-ül-İhtiyâr: İspanya’daki
yüz meşhur kimsenin hayâtı anlatılır. 6)Müfâharatü Meiâka, 7) Nufâdet-ül-Cirâb fî
Ulâkat-il-İğtircâb: İspanya’daki şehirler ve oralardaki
ilim adamları anlatılır. 8) Hatarat-üt-
Tayf fî Rihlet-üş-Şitâ ves-Sayf: Seyâhatlerini
içine alan bir eserdir. 9) Reyhânet-ül-Küttâb
ve Mecmûat-ül-Müntehâb, 10) Menfeât-üs-
Sâil anil Murâd-il-Hâil: 1348 senesinde Gırnata’da
meydana gelen vebâ salgınını anlatan bir
eser, bu konuda ilk defâ yazılmıştır. Lisânüddîn
ibni Hatîb, hastalığın yayılma sebeblerini anlatmakta
ve hastalığın limandaki yabancı bir gemiden
yayıldığını bildirmektedir. 11) Amelü men
Tabbe limen Habbe: İki bölümdür. Birinci bölümde;
genel ve özel patoloji, her bir hastalığın
târifi, teşhisi, sebebleri, tedâvisi, ilâçları ve perhizi
anlatılır. Göz hastalıkları hakkında tafsîlâtlı
bilgiler vardır. İkinci bölümde; ateşli hastalıklar,
ameliyât, kozmetikler ve çocuk hastalıkları ile
son kısımda dikkat çekici soru ve cevaplar bulunmaktadır.
Ayrıca kadınlar için çocuk düşürmenin
hayâtî tehlikeleri bildirilmektedir. 12)
Manzûme fît-Tıb: Tıbbî şiir. 13) El-Usûl li Hıfzis-
Sıhha fil Fusûl: Mevsimlere âit sıhhat bilgileri
vardır. 14) El-Yûsufii fî Sanâ’at-it-Tıb, 15) İstinzâl-
üI-Lutf-il-Mevcûd, 16) El-İşâre ilâ Adâbil
Vüzerâ, 17) İ’lâm-ül Aiâm, 18) El-İklîl-üz-
Zâhir, 19) Elfiyye (Usûli fıkha dâirdir), 20) Bostan-
üd-Düvel, 21) El Beyzerâ el-Beytarâ, 22)
Ed-Dürret-ül-Fâhire vel-Lücec-ül-fâhire, 23)
Er-Reddü alâ Ehl-il-îbâha, 24) Rakam-ül Hulel
fî Nazm-id-Düvel, 25) Ravdat-üt-Ta’rif, 26)
Seddüz-Zerîa fi Tafdîl-iş-Şerîa, 27) Siyâsetül-
Medîne.