mezar taşlarındaki tarihin önemi

İstanbul mezarlıkları ve mezarları, sanıp
oldukları mezar taşlan balemımclan, Osmanlı
sanatının bellibaşlı bütün üsluplannı yansıtan
Lir sanat taribi laboratuvarı veya
müzesi dumnııınd^dırlar. Mezar • •.
taşlan, kitabelerinin içerikleri
ile de çeşitli sosyal bilim dallan
açısmdaıı önemlidirler. Böyl ece
milli Lir servet tluruımında ‘İ an H h ı K
mezarlar, aynı zamanda, tankın
akışı içerinde etnik yapıyı M M ! m *
beliril eme| leri nedwe niyle de ö1n1e m r
taşırlar, ouna rağmen, gerek bu j/jfipfe..,, ., ‘
konuyla ilgili makamlar, gerek ^
çeşitli sosyal kilimler alanlannda ,
çalışan araştırmacılar, ¿erekse
kalk, mezarlıklara \’e onların
içerisindeki kıymetlere yeterince
alaka göstermemişlerdir. Bunun kir sonucu
olarak mezarların çoğu ortadan kalkınış,
mezarlıklar takrip olmuştur. Nitekim,
kugiinkü Tepekaşı sırtlarından kaşlavıp,
Kasımpaşa’ya, Halıç e kadar uzanan geniş
kir alan üzerine kurulu Galata Mezarlığı
(Küçük mezarlık veya Petit-Champs des
Morts), i ak sim den Gümüssuyu-Fm dileli va
kadar uzanan mezarlık (Büyük Mezarlık,re tıh ten sonraki doneme
sayıdaki mezar taşında, Bursa üslubu olarak
adlandırılan tu klasik formun bakim
çizgilerini görmek mümkündür. Bunlardan
üzerleri kaş kemerli form ile kenarları
sütunçeli prizmatik taşlar, 18 .yy’a kadar
geletilmiştir. Ancak İstankul mezar taşlarının
altın çağı 18 .y y ’dır. Bu yüzyıla kadar
genellikle toplumun üst tabakasına mensup
kişilerin cami bazirelerindeki taşlan dışmda,
diğer kesimlerin zamanın takribine açık
malzemeden yaptırdıkları taşların yok
oldukları varsayımı, bazı araştırmacılar
tarafından ileri sürülmüştür. Kullanılan
malzemenin ise çok sınırlı bir şekilde Roma
ve Bizans anıtlarından devşirilmiş olması bu
eserlerin yaygınlığını azaltan bir diğer
nedendir. III. Abmed döneminde (1703-
1730) İstanb l’da gerçek anlamda bir mezar
mermer kullanımı bu do|le|!ıde yaygınlaşmış,
Başta Çeşme ve namâzgan gibi mimari eserler
de uygulanmış ve asıl işlevini mezar taşı
yapımında bulmuştur. 18. yy m ince sanat
zevkini bu taşlarda bütün ayrıntılarıyla
görmek mümkündür.
İstanbul’un mezarlık ve kazirelerinde ki
mezar taşlan, şekir taribine birinci derecede
kaynaklık eden belgelerdir. Osmanlı
toplumunda insanlara ait kayıt tutma geleneği
19-yy a kadar tam anlamıyla yerleşmediği
için, mezar taşlan bu konuda ki boşl ugu
dolduran, ayrıca ait oldukları döneminobjeleridir. Yapıldıklan tariksel dönemin
inanç, gelenek, sanat zevki ve iktisadi
koşullannm ortak bir ürünü olan bu estetik
eserleri, toplumsal bayatın gerçek tanıklan
saymak mümkündür.