NUBAR PAŞA
NUBAR PAŞA
NUBAR PAŞA, mısırlı devlet adamı (İzmir 1825-Paris 1899). Karabağ’dan (Azerbaycan) İzmir’e göç eden bir ermeni ailesine mensuptur. İsviçre ve Fransa’da öğrenim gördü. Mehmed Ali Paşa zamanında Mısır’ın ticaret ve dışişleri nazırı olan dayısı Boğos Yusufyan’m yardımıyle, ikinci kâtip olarak Mehmed Ali Paşanın hizmeti-
ne girdi. Dayısının ölümünden (1844) sonra kâtip ve tercüman oldu. Abbas Paşa tarafından Viyana ve Berlin’e gönderildi. Sait Paşa zamanında Mısır demiryollarını kurdu (1857). Osmanlı devletinden Süveyş kanalını yaptırma iznini aldı (1866). İstanbul’a gelerek Mısır valilerine hıdiv* unvanının verilmesini sağladı (1867). Osmanlı devleti kendisine vezir unvanını verdi. Mısır’da eski kapitülasyonları kaldırdı; milletlerarası mahkemeleri kurdu. Osmanlı devletinin Mısır üstündeki yetkilerinin azalması için çalıştı. Osmanlı devletinden 1873 Fermanını elde etti; bu ferman gereğince Mısır hıdivi dışarıdan borç para alabilecek, asker sayısını arttırabilecekti. Hıdiv İsmail Paşa bu fermanın kendine verdiği yetkilere dayanarak Nubar Paşanın da teşvikiyle Avrupa’dan borç para aldı. Mısır’da avrupa sermayesinin hâkim olduğu şirketler kuruldu; bu durum, avrupalılann ülke ekonomisine hâkim olmalarına yol açtı. İngiltere, Mısır’a yatırım yapan sermaye sahiplerinin çıkarlarını korumak için M. Cave başkanlığında bir heyeti Mısır’a gönderdi. Nubar Paşa bu teşebbüsü Rusya’nın ve Almanya’nın yardımıyle önlemek istedi; ancak bu hareketi Hıdiv İsmail Paşa tarafından İngiltere’ye haber verildi. Bunun üzerine Nubar Paşa Mısır’dan ayrılmak zorunda kaldı (21 mart 1876); sonra, hıdiv İsmail Paşadan intikam almak için İngiltere’ye yanaştı; tekrar Mısır’a döndü. İngiltere’den Wilson’un maliye, Fransa’dan Blingéres’in de çalışma bakanı olarak katıldığı bir kabineye başbakan oldu (1878). iki avrupalının kabineye girmesini istemeyen milliyetçilerin ayaklanması sonunda iktidardan uzaklaştırıldı. Bundan sonra 18871888 ve 1894-1895 yıllarında olmak üzere iki kere daha iktidara geldi. İngiliz baskısının artması yüzünden Mısır’ı terk etmek zorunda kaldı. Avrupa’ya yerleşti. Hatıralar’ı vardır.