NÜMİSMATIK i. (yun. nomisma, madenî para’dan lat. numisma > fr. numismatique). Sikke ve madalyaların tarihi ve ta-nımıyle uğraşan bilim.
İncelediği nesnelerin zamanla bozulmaması sayesinde nümismatik, sikke ve madalyalarda kullanılan alaşımları ve bunların ağırlıklarını, paralann yeryüzün-deki dağılımını, şu veya bu türün yayılım alanım ortaya koyarak, coğrafyanın, tarihin, ikonografinin, dinler ve gelenekler tarihinin, sanat tarihinin ve çeşitli devirlerdeki ticaret sistemlerini inceleyen ekonomi tarihinin başlıca yardımcısı oldu. Para koleksiyonculuğunun başlangıcı Romalılara kadar uzanır; Sezar, Pompeus, Sal-lustus ve Lucullus ilk para koleksiyoncularıdır. Daha sonra, başka ünlü kişiler de eski paraları biriktirdiler: Petrarca, Po-liziano, Cosimo de’Medici, Alfonso de Aragon, Lioncllo d’Este v.b. Bu sayede ünlü madalya koleksiyonları meydana geldi: Estensi, Famese ve Medici’lerin koleksiyonları. Nümismatik, XVI. yy .dan sonra, Guillaume Budé (De Asse, 1514), Spanheim (1671) ve özellikle de Mionnet (Description des Médaillés Antiques [Eski Madalyaların Tanımı], 1819-1839) ile EckheFin (Doctrina Numorum Veterum [Eski Paralar Üstüne Bilgiler] 1792-1798) morfolojik olmaktan çok İktisadî nitelikteki araştırmalarıyle dikkate değer bir gelişme gösterdi. Bu eserleri, temel eser niteliğindeki daha da derinleştirilmiş incelemeler (E. Babeton, Traité des Monnaies Grec et Romaines [Yunan ve Roma Sikkeleri üstüne İnceleme]), batı ülkelerindeki başlıca madalya müzelerince yayımlanan monografiler (Londra, Berlin, Paris, Brüksel, Viyana, New York, Atina) veya belirli bir bölgedeki madalya ve paraların listelerini veren derlemeler takip etti. Yayımlanan öteki incelemeler ise, tipoloji, hükümdarların ikonografileri, metroloji veya paracılık konularındadır. Nümismatik alanında ün kazanan kişiler arasında şunlar sayılabilir: yunan paraları toplayanlar: 3. H. Eckhel, J. C. Rasche, T. E. Mionnet, V.
B. Head, P. Gardner, W. Wroth, G. F.
Hill, C. Lenormant, F. Imhoof-Blumer, E. Babelon, T. Reinach, A. Blanchet, C. F. Lehmann, F. Carelli, R. Ganıcci, E. Sab-rici; roma paralarım (cumhuriyet ve imparatorluk devri) toplayanlar: H. Cohen, T. Tommsen, M.A. Grueber, W. Froh-ner, E. Babelon, G. F. Hill, E. A. Sydenham, F. Gnecchi; bizans paralarım toplayanlar: J. Sabatier, W. Wroth, J. Tolstoi; ortaçağ paraları koleksiyoncuları: K. Neumann, A. Blanchet, A. Engel, R. Serrure,
E. Martinori, M. Prou. British museum’-daki (Londra) nümismatik bölümü, Paris’teki Cabinet de Médailles ve Viyana’daki imparatorluk koleksiyonu çok önemlidir. Ayrıca İtalya’da Roma, Milano, Napoli, Padova ve Venedik’in çeşitli müzelerinde önemli nümismatik bölümlerine rastlanır.
