OC dili

OC dili (esk. provence dilinde oc, olumluluk unsuru; İat. loc’ tan). Bask ülkesi dışında Güney Fransa’da konuşulan lehçeler bütünü.
Oc dili lehçelerinin yayılma alanı, kuzeyden oil* dili lehçeleri ve fran-sız-provence ağızlarının konuşulduğu alan ile sınırlanır.
Ortaçağ’da bu lehçelerin belli bir birliği vardı: trubadurlar gerçekte tek bir dil veya hiç değilse tek dil haline gelmiş ve bir ölçüde saymaca bir dil kullanırlardı; bu dil, Toulouse bölgesine has birtakım dil özellikleri gösterir. Oc diline çeşitli adlar yerildi: limoges lehçesi (çünkü XII. yy.ııı ilk ve en ünlü trubadurları Limoges ve Pé-rigord’luydu) ve provence lehçesi. Bilgin Raynouard, XIX. yy.m başında bu dile roman dili (İat. lingua romana’dan) adını verdi (bu ad ortaçağ belgelerinde halk dilini belirtirdi); ama Raynouard, bugünkü roman dillerini veren Latincenin kökünü eski provence lehçesine bağladığından, bu terim doğru değildir. Ne var ki, Clovis Brunel’in, Les Plus Anciennes Shartes En Langue Provençale (Provence Dilindeki En Eski Yasalar) adlı eserinden de anlaşıldığı gibi daha Ortaçağda lehçelere bölünme başladı.
Eski provence dili tutucu özelliğiyle Eski Fransızcadan ayrılır: Latincenin a’sını (cantar < cantare), açık e’yi (pe < pedem), kapalı e’yi (mes < mensem) ve iki ünlü arasındaki titreşimsiz ünsüzleri titreşimliye dönüştürerek (amada < amatam; logar < locare; saber < sapere), iki ünlü arasındaki titreşimli ünsüzleri de sürtüşmelilere dönüştürerek (vezer < vedere) muhafaza etti; kelime ortasındaki tr grubu yr (payre < patrem), ct grubu ch (fach < factum) oldu; kelime ortasında ve ünsüz önündeki s kaldı (testa < tes tam).
Bütün bu özellikler bugünkü lehçelerde muhafaza edildi, yönetici bir merkezin yokluğu, özellikle bağımsızlığını korumayı başaran son güney ili Provence’ın Fransa tahtına bağlanma tarihi olan XV. yy.dan itibaren, farklı lehçelerin doğmasını hızlandırdı. Günümüzde başlıca şu lehçelere rastlanır: Provence, Languedoc, Limoge, Auvergne ve Gascogne. Kuzey sının boyunca, oc diliyle oil dili arasında Confolens’den Vichy’ye kadar uzanan bir geçiş alanı vardır; aynı şekilde, kuzeydeki Vivarais ve güneydeki dauphiné ağızları, provence lehçesiyle fransız-provence lehçeleri arasında bir geçiş alanı meydana getirir. Bu lehçelerin her birinin değişik biçimleri vardır. Bugün oc dili lehçelerini birbirinden ayıran nitelikleri özetlemek güçtür; kabataslak provence dili kelime sonundaki kapantılı ünsüzlerin düşmesi, genizsi ünlülerin muhafaza edilmesiyle, Languedoc lehçesiyse kelime sonundaki kapantılıların korunması, «caduc» adı verilen n’nin atılması ve kelime başındaki v’yi b telaffuz etme eğilimiyle nitelenebilir (bi < vinum)\ limoges ve auvergne lehçeleri şırlamalı seslere çok yer verir ve an genizsi ünlüsünü kapan-tılılaştırarak o haline sokar (plo < planum). Gene de gaseogne lehçesini ayn bir sınıfa sokmak gerekir (gaseogne lehçesi o
kadar farklı özellikler gösterir ki, bazı dilciler bu lehçeyi ayrı bir dil sayarlar).
Bu lehçeler bugün bile özellikle kırlık bölgelerde yaygındır (ama, bütün bu yerlerde Fransızca ile birlikte konuşulur); büyük şehirlerde ise yerini hızla Fransızcaya bırakmaktadır; orta büyüklükteki şehirlerde ise bu lehçeler konuşulmağa devam edilmektedir. Oc dili alt tabakası özellikle kelime hâzinesi ve telaffuz alanında etkisini gösterir. (L)
OCEAN adası, Büyük Okyanusta ada, Gilbert ve Elice adaları İngiliz sömürgesine bağlıdır; 5 km2; 2 100 nüf. Fosfat yatakları.