ÖGENİZM veya ÖGENİK
ÖGENİZM veya öGENtK i. (yun. eu, iyi ve gennan, doğurma > fr. eugénisme veya eugénique’den). Biyol. İnsan ırkında en sağlam ve en yetenekli bireyleri korumağa, yaşatmağa ve mükemmelleştirmeğe, yani gelecek nesillerin kalıtsal niteliğini korumağa elverişli bütün çareleri, teorik ve pratik bakımdan inceleyen bilim.
— ANS1KL. ögenizm, nispeten yakın zamanda doğmuş olsa bile bu konuda yapılan çalışmalar çok eskidir. Eski Yunan’da, ıspar-ta geleneği kusurlu çocukları yok eder; Eflatun bile Sokrates ağzıyle, ögenizme dayanan bir evlenme programı öne sürer. Thomas Morus ile Campanella da bu problemle uğraşır. 1779’da, alman hekimi J, Peter, Tıbbî Polis Sistemi adlı eserinde ögenizme dayanan bir evlenme usulü ileri sürer. Darwin gönüllü bir ögenizme taraftardır. 1870’e doğru, Darwin’in yeğeni Francis Galton bilimsel ögenizm’i kurdu; ona göre bu bilimin konusu ikidir: elverişsiz olanların çoğalmasını önlemek (olumsuz ögenizm) ve ırkı ıslah amacıyle en elverişli olanların çoğalmasını kolaylaştırmak (olumlu ögenizm). Galton 1904’te, Londra üniversitesinde ögenizm öğretimini başlattı ve devlete bir ögenizm laboratuvan armağan etti, ögenizm taraftan fransızlar arasında Vacher de La-pange, Molinari, Ch. Richert, A. Carrel, L, Cuéenot sayılabilir. Modern genetik, bazı kusurların babadan oğula geçtiğini hemen hemen matematik bir kesinlikle ortaya koydu. Bu duruma göre kusurların yayılmasını önlemeğe çalışmak meşru bir düşünce gibi görünür. Fakat zootekni alanında etkili olan çifte ayıklamayı insanlara uygulamak düşünülemez. Zooteknide 1. kusurlu hayvanlar öldürülerek yok edilir; 2. sağlam damızlıklar seçilir ve çiftleştirilir. Bununla beraber ögenizmin imkânları hakkında da fazla hayale kapılmamak gerekir. Nazari olarak takip edilen yol basittir; önce* toplumsa] bakımdan istemeyenlerin, yani disgenetlerin üremesine engel olmak gerekir. Böylece budalalar, başat kusurları taşıyan hastalar, mükerrer suçlular kusurlarını yayamazlar. Kusurlu bireylerin doğmasını önlemenin en etkili çaresi kısırlaştırma’dn. Bazı ülkelerin kanunları (A.B.D. 127 eyalet], Kanada, İsveç, Danimarka, İsviçre [Vaud kantonu}) ögenizm amacıyle kısırlaştırma tedbirlerini öngörmektedir, ö-genizm amacıyle kısırlaştırmanın meşruluğu geniş ölçüde tartışılmıştır. Kısırlaştırma, başat kusurların ortadan kaldmlması bakımından etkili olabilir, ama bu gibi kusurlar değşimin yoluyle gene ileride belirebilir.
Çekinik kusurlar ise, genleri çoğu zaman sağlam insanlarca taşındığı için çok yavaş ve eksik bir şekilde ortaya çıfcaı. Bu duruma göre ögenizm amacıyle kısırlaştırmadan fazla bir şey beklememek gerekir. Kaldı ki böyle bir kısırlaştı rmanın kötüye kullanılmasından daima korkulur. En iyi tedbir genetik bilgilen halka yaymak, tehlikeli evlilik yapacak kimseleri karşılaşacakları sakıncanın mahiyeti ve ihtimâli hakkında aydınlatmak ve sorumluluk duymalarını sağlamaktır. İkinci bir tedbir, topluma yararlı ögenet’lerin, yani en iyi kalıtsal nitelikleri taşıyanların sayısını artırmak, bunun için
sağlam ailelere İktisadî yardım sağlamak, meselâ evlenmeden önce sağlam olduklarına dair belge edinen çiftlere bir para vermektir. Bu gibi tedbirlerin uygulanması çok güçtür, çünkü kötü yorumlanabilir ve eşitlik duygusuyle bağdaşmaz görünebilir, ögenizm sağlam biyolojik temellere dayanır, ama bunları gerçekleştirmek güçtür; ayrıca bu tedbirlere siyasî bir renk vermekten büsbütün kaçınmak gerekir. (
