ÖLMEK geçz. f. (esk. türk. k.). [Canlılar için] Hayatı sona ermek, yaşamaz olmak: Nerde olsa yaşıyor insan; / Nerde olsa bir gün ölmek var (C. S. Tarancı). Yaşamak kolay değil ya kardeşler, / ölmek de değil; / Kolay değil bu dünyadan ayrılmak (O. V. Kanık). || —Mec. [Bitkiler için] Solmak: Çiçekler bu havasız yerde çabuk ölür. || Açlık, korku, acı, heyecan v.b. dolayısıyle sıkıntı ve acı duymak: Yorgunluktan ölüyorum, varıp yatayım (S. Kocagöz). || Kudretini, değerini, etkisini, canlılığını kaybetmek: Kendi sağlam. Hissi ölmüş, ruhu ölmüş milletin (M. Â. Ersoy).
— ÇEŞ. DEY. ölme eşeğim ölme (çayır çimen bitecek). Tekiz. «Bekleyiş boşuna» anlamında kullanılır. || ölmek var dönmek yok, bir işi sonuna kadar götürmeğe kararlı olunduğunu belirtmek için kullanılır. || ölüp ölüp dirilmek, çok sıkıntı çekmek: Şehit haberiyle canevinden vuruldu. Daha sonra da 1914’ten bu yana bizim için ölmüş ölmüş dirilmiştir (Kemal Tahir). || ölür müsün, öldürür müsün? Çok kızılacak bir terslik karşısında söylenir.
— Huk. ölünceye kadar bakma sözleşmesi, taraflardan birinin ötekine ölünceye kadar bakması ve onu görüp gözetmesi taahüdü-ne karşılık, öteki tarafın da ona malvarlığını veya bazı mallarını devretme borcu altına girmesi.
— ANS1KL. ölünceye kadar bakma sözleşmesi, iki tarafa da borç yükleyen bir sözleşmedir. Resmî şekilde noter veya sulh hâkimi önünde yapılır. Bakılacak olan kimsenin devredeceği şey bir gaynmenkulse sözleşmenin tapu memuru önünde yapılması gerekir. Bakım alacaklısının borcu, sözleş-
mede taahhüt etmiş olduğu malvarlığı veya malların mülkiyetini karşı tarafa geçirmektir. Bunu yapınca borcu sona erer; karşı taraftan sadece bir talep hakkı ileri sürebilir: kendisine bakılması. Ancak, bakım alacaklısı kendi borcunu yerine getirdiği ye karşı taraftan da sadece kişisel bir hak isteyebildiği için durumu oldukça tehlikelidir. Bu sebeple kanun, bakım alacaklısına, karşı tarafa devrettiği şeyler üstünde kanunî ipotek hakkı tanımıştır. Taraflar, bunun dışında, bir kefalet veya ceza şartı öngörerek bakım alacaklısının durumunu bu yoldan da teminat altına alabilirler. Gayrimenkul üstünde tanınan kanunî ipotek hakkının hüküm ifade edebilmesi için, bunun üç ay içinde tapuya tescil edilmesi gerekir; yoksa, bakım alacaklısı ipotek hakkını kaybeder. Bakım alacaklısı kanunî ipotek hakkından yararlanmamışsa ve başka türlü bir teminatı da yoksa, borçlunun iflâsı halinde ancak belirli bir miktar için iflâs masasına katılabi-liı. Bakım borçlusunun borcu ise, genel bir deyişle, bakma ve gözetmedir. Bunun içinde konut sağlanması da vardır. Kanuna göre, borçlu, bakım alacaklısının barınmasını ve yeterli gıdasını, ayrıca onun hastalanması halinde gerekli sağlık bakımını da sağlamak zorundadır. Bakım borçlusunun borcunun en aşağı sınırı budur. Taraflar, bu borcu daha da azaltan bir sözleşme yapamazlar. Bu sınırın altına düşmemek şartıyle, bakım borçlusunun borcu, sözleşmeyle belirtilebilir. Bakım borçlusu bir bakım kurumu ise, borcunun kapsamı iç tüzüğünde açıklanmıştır. Bakım alacaklısının ölünceye kadar bakma sözleşmesinden doğan hakları şahsına sıkı surette bağlıdır. Bunlar başkasına devredilemez. ölünceye kadar bakma sözleşmesi şu durumlarda sona erer: 1. bakım a-lacaklısınm ölümü; 2. bakım borçlusunun ölümü (kural olarak, bakım borçlusunun ölümü, ölünceye kadar bakma sözleşmesini sona erdirmez. Onun mirasçıları borçlu olmakta devam ederler. Ancak, bakım alacaklısı isterse bir yıl içinde mirasçılara karşı fesih ihbarında bulunabilir. Bu süre içinde alacaklı sözleşmeyi feshederse, mirasçılardan* iflâs masasından alabileceği miktara eşit bir miktarı toptan olarak alır); 3. fesih ihbarı (bu yola baş vurabilmek için tarafların fiilleri arasında bir nispetsizlik bulunması gerekir. Buna göre, bakım alacaklısının devrettiği şeylerle bakım borçlusunun borcu arasında alacaklı aleyhine veya borçlu aleyhine bir nispetsizlik varsa, aleyhine nispetsizlik bulunan taraf, altı ay önceden haber vermek şartıyle sözleşmeyi fesheder); 4. haklı sebeplerle fesih (sözleşmenin devamı taraflardan biri için haklı bir sebeple imkânsız veya çekilmez hale gelirse, o taraf sözleşmeyi feshedebilir. Meselâ, bakım borçlusunun, alacaklıya bakmaması [veya birlikte oturuyorlarsa, karakter uyuşmazlığı] haklı sebep sayılır. Bu durumda, ku-suruyle feshe sebep olan taraf, karşı tarafa makul bir tazminat vermek zorundadır); 5. nafaka alacaklılarının itirazıyle sona erme (bakım alacaklısı, yapmış olduğu sözleşme sonucu, kanunen nafaka vermek zorunda olduğu kimselere karşı bu borcunu yerine getirmesini sağlayacak vasıtaları elinden çıkarmışsa, bu kimselerin itirazı üstüne hâkim, ölünceye kadar bakma sözleşmesini ya tamamen sona erdirir veya borçluya devredilecek mallarda bir indirim yapar); 6. mirasçıların itirazıyle sona erme (mirasçılardan kasıt, mahfuz hisseli mirasçılardır. Bakım alacaklısı, sözleşmeyle, ba-k«m borçlusuna, mahfuz hisseli mirasçıların mahfuz hisselerini ihlâl edecek ölçüde mal devretmişse, mirasçılar, bakım alacaklısının ölümünden sonra tenkis davası açarak, bu aşan kısmın geri alınmasını sağlarlar); 7. alacaklıların itiraz imkânı (bakım alacaklısının bazı mallarını veya malvarlığının tamamını bakım borçlusuna devredince, bundan alacaklılar zarar görebilirler. Bu durumda onlar, icra İflâs.kanunu hükümlerine göre iptal davası açarak yapılan devrin hükümsüz olmasını sağlayabilirler). Bunların dışında, ölünceye kadar bakma sözleşmesi, genel olarak zamanaşımı veya alacaklı ve borçlu sıfatlarının birleşmesi gibi, borçların sona ermesi sebeplerinden biriyle de sona erebnK.’ .
+ ölünmek geçz. f. [Herhangi bir kimse veya şey için] ölmek: Vatan uğruna seve seve ölünür. (M)
ÖLMEZ sıf. (ölmek’ten öl-mez). Ebedî, ölümsüz olduğuna inanılan, kalıcı olan: Sonradan iki büyük tarikata iki ölmez alem olan bu velilere türk kültürü ve düşüncesi adına çok şey borçlu olduğumuzu […] bildirmemiz gerek (N. Araz). Her kim ki olursa bu sırra mazhar / Dünyaya bırakır ölmez bir eser (Âşık Veysel). || Dayanıklı, sağlam, uzun süre eskimeyen: On sene kullansanız gene bir şey olmaz, ölmez bir kumaştır bu. Z,t. FANÎ. Eşanl. BAKÎ. Esk. Lâ-yemut.
— DEY. ölmez oğlu. Bk. ÖLMEZOĞLU.331
— Bot. ölmez dikeni, tavşanmemesi (Ruscus) denilen bitkinin bir türü (Ruscus ac-culeatus). || ölmez otu. Bk.