OTUZYIL SAVAŞLARI

OTUZYIL SAVAŞLARI; on yedinci yüzyılda
Hıristiyanlığın Avrupa kıtasındaki mezhep kavgalarının
1618-1648 yılları arasındaki safhası. On
altıncı yüzyılda başlayan mezhep kavgaları, 17.
yüzyılda da devam etti. Otuzyıl savaşları târih
olarak 1618-1648 olarak sınırlandırılmazsa da,
meşhur olanı bununla adlandırılmasıdır.
Avrupa’daki dînî kökenli mezhep savaşlarının
sonuncusu kabul edilen Otuzyıl Savaşları, Katolik
Kutsal İmparatorluğa karşı Protestan Alman prenslerinin
mücâdelesi olarak başladı. Dînî sebeplerle
başlayan savaşlarda, Habsburg ve Bourbon hânedanlarının
siyâsî mücâdelesinin de rolü vardır. Ayrıca
3 Ekim 1555 Augsburg Antlaşmasıyla yasaklanan,
kilise mallarının kamulaştırılmasına Protestan
prensler tarafından devam edilmesi, bâzı
Alman prenslerinin bu antlaşmada tanınmayan
Kalvinciliği benimsemeleri, Maximilian Von Bayern
ile Ferdinand Von Steiermark dükleri tarafından
desteklenen tarikatçı Cizvitlerin karşı reformu
büyük bir şiddetle tatbik etmeleri savaşların
temel sebeplerinden sayılabilir. Katolik ilerlemelerine
karşı koyabilmek için bir Kalvenci olan
Pflaz, 1608’de Seçici bütün Protestan devletlerinden
meydana gelen “Protestan Birliği”ni kurdu.
Bavyera Dükü de 1609’da Katolik devletlerle prensliklerin
katıldığı “Kutsal Alman Birliği”ni Protestan
Birliğe karşı kurdu. Her birlik silahlanarak ordu
hazırladı. Birlik kuvvetlerinin başına meşhur kumandanlar
getirildi. Protestan Birliği Ordusu Mansfeld
ve Thum, Kutsal Alman Birliği Ordusu da
Tilly kontu kumandasmdaydı. Bohemya Protestanları,
Ferdinand Von Steiermark’ın 1617’de kral
seçilmesiyle, 1609’daki Kralın buyruklarının kalkması
korkusuyla İmparator Matthias’ın iki yardımcısını
23 Mayıs 1618’de Prag’da pencereden
atıp, âsi bir hükümet kurdular. Çekler, İmparator
Matthias’ın 1619 Martında ölümünden sonra Ferdinand
Von Streiermark’ın Ağustosta tahttan düştüğünü
îlân ederek, tacı, Protestan Birliğinden
Pfalz, seçici Beşinci Friedrich’e verdiler. Ferdinand
Von Steiermark, seçiciler topluluğu içinde
çoğunluğu Protestanlara veren bu kararı tanımadı.
Bavyera birliklerinin desteğiyle Prag yakınlarındaki
Bela Hora’da 8 Kasım 1620 târihinde zafer kazandı.
1621’de Bohemya’da çok ağır bir baskı idâresi
devam ederken, imparator, Pflaz ünvânmı kaldırdıktan
sonra seçicilik hakkını Bavyera düküne verdi.
Katolikler Seçiciler Meclisinde çoğunluğu sağlayınca,
Alman Protestan prenslerini korkutan bu
cüretli siyâset, çatışmanın yayılmasına sebep oldu.İkinci Ferdinand ünvânmı alan Ferdinand Von
Steiermark Pflaz’ın kaldırılmasından sonra Almanya
içlerinde ilerledi. On iki yıl sonra 1621’de
Hollanda da, İspanya-Flemenk Antlaşmasının bozulmasıyla,
savaş tekrar başladı. Fransız Richelien,
İspanya ve Avusturya Habsburglarının ittifakının
önüne geçmek için 1625’te Valteline’i işgâl
etti. Danimarka Kralı Dördüncü Christian’ı destekledi.
İkinci Ferdinand güçlenerek, 6 Mart
1629’da İade Fermanını çıkardı. İkinci Ferdinand,
Regensburg Diyet Meclisinin desteği ile 1630’da
oğlunu Roma Kralı tâyin etmek isteyince, Alman
ve Bavyera seçicileriyle birlikte Fransız diplomasisinin
ortaklaşa hareketi neticesinde buna muvaffak
olamadı.
Richelieu, İkinci Ferdinand’m faaliyetlerine
karşı İsveç Kralını ona râkip çıkardı. İsveç Kralı
İkinci Gustaf Adolf, koyu bir Protestan olup, Baltık
Denizini ülkesinin gölü hâline getirmek idealindeydi.
İkinci Gustaf, köylülerden meydana gelen,
dindar, disiplinli, iyi teçhiz edilmiş milli bir orduya
sâhipti. Tilly, 1631 Mayısında Magdebur’u
yağmalayıp, yerle bir edince, İsveçliler de Baltık
Denizi kıyısındaki Pomeranya’ya girdi. İsveç Kralı,
Saksonya ile müttefik olup, 17 Eylül 1631’de
Breitenfield’de Tilly’i yendi. İkinci Gustaf m Ren’e
yürümesi, Fransa’yı da telâşlandırdı. Fransızlar
Lorraine’ye ihtiyati askerî birlikler yerleştirdi.
İkinci Gustaf, Bavyera’yı istila ve Bohemya’yı
tehdit etti.
DanimarkalI kumandan Wallenstein’i, 16 Kasım
1632’de Lützen’de yendiyse de, İkinci Gustaf
bu savaşta öldü. Wallenstein, Bohemya tacına göz
diktiği şüphesiyle, 25 Şubat 1634’te öldürüldü.
İmparatorluk için İsveç tehlikesi devam ediyordu.
Şansölye Oxenstierne, General Bernhard on Weimar’m
emrine verilen orduyu toplayarak, 23 Nisan
1633’te Protestan prensleriyle bir koalisyon
kurmuştu. Alman prenslerinden kurulu, Heilbroon
Birliği; 5-6 Eylül 1634’te imparatorcularla İspanyolların
İsveçlilere karşı Nördingen’de zafer kazanmalarıyla dağıtıldı. İsveçliler, Main’in ötesine
çekilip, 1635’te Saksonya bütün birliklerin dağılması
esasını getiren Prag Antlaşmasını imzâladı.
Fransız Richelien, Birleşik Eyâletler karşısında
hareket serbestliğine kavuşan İmparatorun müdâhalesini
önlemek için Şansölye Oxenstierne ile
28 Nisan 1635’te ittifak kurdu. Richelien, 19 Mayıs
1935’te İspanya’ya Kutsal İmparatorluk da,
1636’da Fransa’ya savaş îlân etti. İspanyollarla
İmparatorcular Saint Jean de Losne’yi kuşatıp,
Corbei’yi alarak, Paris’i tehdit etmeye başladılar.
Saint Jean de Losne direnişi ve Corbei’nin geri
alınması, 1638’den sonra Bernhard Von Weimar tarafından
Alscae’da ve İsveçli Baner’in Almanya’ya
saldırıları, Kutsal İmparatorluğun durumunu düzeltti.
1639’da Bernhard Von Weimar’m ölümüyle,
Fransa onun ordusuna sâhip olarak, Alsace’ı işgal
edip, 1641’de İsveç ile ittifakını yeniledi. Fransız
Richelieu, İspanya’ya karşı, Portekiz ile Katolonya’yı
isyana teşvik etti. Fransa, 1640’ta Arras ve
Perpignan’ı işgal ederek, 1643’te Rocrai’de ücretli
asker olan Korkunç İspanyol Tercio’yı yendi.
İsveçliler de 1645’te Almanya, Bohemya ve Moravya’yı
geçerek, Viyana’yı tehdide başladılarsa da,
Saksonya’ya çekildiler. 1645-1648 yılları arasında
Güney Almanya’da ileri yürüyüşe devam ettiler.
1647’de Bavyera’yı antlaşma istemek zorunda
bıraktılar. Bu gelişmeler ve Alman prens ve prenslik
şehrinden baskı gören imparator, 1640 yılından
îtibâren Brendenburg ile Saksonya’nın fiili desteğini
kaybedince; 1644’te Fransa, İsveç ve müttefikleriyle
Münster ve Osnmabrück’te sulh görüşmelerine
başlamıştı. Bu görüşmeler 1648’de Vestfalya
Antlaşmalarıyla sona erdi. Otuzyıl Savaşlarının
sonu kabul edilen 1648 Vestfalya Antlaşmalarıyla,
Kutsal İmparatorluğun iktidarı zayıfladı.
Almanya’nın Fransa ve İsveç tarafından kontrolüne
imkân verildi. İspanya, 1648’de Münster’deki antlaşmayla
Birleşik Eyâletlerin istiklâlini tanıyınca;
Fransa ile görüşmeleri reddetti. Bu durum savaşı
neticelendiren antlaşmaları tehlikeye düşürdü. İspany
a’nın saldırılarını Fransa püskürttü. 1658’de
İngilizler de İspanyolları yendiler. İspanya 1659’da
Ren Birliğiyle Pireneler Sulh Antlaşmasını imzâladı.
1660-1661’de Birinci Kuzey Antlaşması imzâlanarak
anlaşmazlıklara son verildi.
Otuzyıl Savaşları neticesinde Kutsal İmparatorluk
parçalandı. Milyonlarca insan öldü. Savaş
öncesi nüfûsu on altı milyon olan; Bohemya, Bredenburg,
Pomeranya, Rheinland bölgelerinin nüfûsu
altı milyona düştü. Almanya’nın, dünyâ siyâsetinden
19. yüzyılın ortalarına kadar çekilmesinin
sebebi Otuzyıl Savaşlarının getirdiği; katliam,
yağma ve yıkımdır. Fransa ve İsveç toprak
kazandı. Habsburg ve Bourbon hânedanlarmın
düşmanlığını daha da artırdı. İspanya dâhil, savaşa katılan devletlerin hazînesi boşalıp, iktisâdî
çöküntü başladı. İç savaşın getirdiği yağma ve yıkım
ülkelere çok pahalıya mâloldu. Diğer taraftan
bu mücadeleler savaş sanatına ve sanâyinin gelişmesine
yolaçtı. Ordular toplar ve fitilli tüfeklerle
donatıldı. Silahların çeşitleri gelişti. Topçuluk piyâde
sınıfından ayrıldı. Avrupa’da süvâri birlikleri
kuruldu. Millî ve dâimî ordular kuruldu.