PEÇENEKLER

PEÇENEKLER; Türk boylarından. Oğuzların
Üç-ok koluna mensupturlar. İslâm kaynaklarında
’’Beçene, Beçenek, Biçene”; Anadolu ağzında “Peçeneke,
Beçenek” olan boyun adı, ”iyi çalışır, gayret
gösterir” mânâsmdadır. Peçeneklere BizanslIlar
“Patzinak”, Lâtinler “Bissenus”, Ruslar “Peçennyeg”,
Macarlar “Beşennyö”, Ermenilerin
“Badzinag” dedikleri kaynaklarda yazılıdır. Asıl
yurtları, Orta Asya’da, Seyhun (Siriderya) ile İdil
(Volga) nehirleri arasındadır.
Dokuzuncu yüzyılda Hazar Kağanlığı ve
Oğuzların baskılarıyla asıl yurtlarını terk edip,
batıya göç etmeye başladılar. Yayılma istikâmetleri
Karadeniz’in kuzeyinden Balkanlara doğruidi. Hazar Kağanlığı, Rus Knezlikleri, BizanslIlar
ve Balkan kavimleriyle mücâdele ettiler. 860-880
yıllan arasında Don-Kuban nehirleri boyuna gelen
Peçenekler, Macarlan bu havâliden uzaklaştırdılar.
Don Nehrinden Dinyeper’in batısına kadar yayıldılar.
915’te Rusların ataları Kiyef Rus Knezliği’ne
ilk Peçenek akını yapıldı. Rusları Karadeniz kıyılarına
indirmemek için, 915’ten 1036 yılına kadar,
on biri büyük olmak üzere pekçok akın yaptılar. Peçeneklerin,
Rusları Karadeniz’e indirmemeleri BizanslIların
menfaatineydi. BizanslIlar, 1018 yılına
kadar Peçeneklerle dost geçinmeye çalıştılar.
1026, 1035, 1036’da Balkanlara akın tertip ettiler.
Peçeneklerin iç mücâdelesinde, önce Kegen’in,
sonra da Turak’m Hıristiyan olmasıyla, millî felâketleri
başladı. Peçenekler arasında 1048 yılında
başlayan Hıristiyanlaşma, Balkanlarda sıkışmalarıyla
hızlandı. Hıristiyanlaşan Peçenekler, millî
benliklerini unutup, Türklüklerini kaybettiler. BizanslIlar,
Peçenekleri yurtlarından alıp, başka yerlere
iskân siyâseti tâkip ettiler. Bizans ordusuna da
asker alındılar.
1071 Malazgirt Muhârebesinde Bizans ordusundaki
Peçenekler, Selçuklular safına geçmeleriyle,
Sultan Alparslan’ın zafer kazanmasında yardımcı
oldular. 1176 Miriokefalon Meydan Muhârebesinde
de Anadolu Selçukluları safına geçtiler.
Balkanlardaki Peçenekler, Anadolu’da Marmara kıyılarına
kadar gelen soydaşı Selçuklularla münâsebet
kurdular. Peçenekler, Trakya’da Bizans kuvvetlerini
üst üste yenerek, Edime ve Keşan’a hâkim
olarak, Çekmece’ye kadar geldiler. Oğuzların Üçok
kolu Çavundur boyuna mensup olan İzmir Beyi
Çaka Bey’in, kuvvetli bir donanma kurarak, Bizans’a
âit adaları zaptetmesi, iki soydaş boyun,
Bizans’a karşı ittifakına sebep oldu. Bizans’a karşı
Peçenek, Çavundur ittifakı entrika ile bütünüyle
gerçekleşemedi. BizanslIlar, Peçeneklere karşı
Kıpçaklarla anlaştı. Bizans’a kırk bin atlı ile yardıma
gelen Kıpçaklar, Bizans ordusuyla berâber
olup, Meriç Irmağı ağzında ve Enez yakınında
Peçeneklerle karşılaştılar. 29 Nisan 1091 târihinde
Luvinyum Muhârebesinde Peçenekler yenildiler.
Luvinyum Muhârebesi, Peçeneklerin siyâsî
târihinin sonu oldu. Peçeneklerden kırk bin âile Arnavutluk
kuzeyindeki Ohri Gölünün doğusuna
yerleştiler.
Balkanlara dağılan Peçenekler, Müslüman olmadıklarından,
Anadolu ve Hindistan’daki soydaşları
gibi Türklüklerini muhâfaza edemeyip,
Slavlaştılar. Asıl çoğunluğu Karadeniz’in kuzeyi ve
Balkanlarda olmasına rağmen, günümüzde buralarda
Peçenek hâtırasına rastlanmamaktadır. Anadolu’da
Peçeneklere âit coğrafî adlar hâlâ mevcuttur.
Ankara vilâyeti, Şereflikoçhisar kazâsı ya-kınındaki Peçeneközü Vâdisi, Maraş’ın Elbistan
kazâsında iki, Konya bölgesinde de dört yer adı. Peçeneklerin
Anadolu’ya geldiklerinin hâtırasıdır.