PELİKAN (Pelecanus onocrotalus)

PELİKAN (Pelecanus onocrotalus);
Aim. Pelikan (m), Fr. Pelican (m), İng. Pelican.
Familyası: Pelikangiller (Pelecanidae). Kutan
olarak da bilinir. Yaşadığı yerler: Eski ve Yeni
Dünya’mn su kenarlarında. Özellikleri: Gagasınınaltında genişleyebilen derimsi bir torba vardır.
Ayaklarının dört parmağı da perdelidir. Kesesinin
içinde balık biriktirerek beslenir. Çeşitleri:
Yedi türü bilinir.
Pelikangiller âilesinden, kaz büyüklüğünde,
toplu hâlde yaşayan bir su kuşu. Kaşıkçı kuşu da
denir. Geniş üst gaga ucu çengelli, alt gaga ise
torba şeklinde keselidir. Sığ nehir ve göl kıyılarında
yaşar. Yuvalarını genellikle sazlık bölgelerde ve
toprak üstünde ot ve kamıştan yaparlar. Küçük
türler ise koloniler hâlinde ağaçlar üzerinde barınırlar.
Tüyleri beyaz, üzerleri kırmızı benekli, kanat
uçları siyahtır. Uçarken boyunlarını geri döndürürler.
Çok iyi yüzer ve uçarlar. Kısa ve kuvvetli
olan ayaklarının dört parmağı da perdelidir. Amerika’da
yaşayan kahverenkli pelikan, denizde yaşayan
ve havadan suya dalabilen tek türdür. Gaga
ucundan kuyruk ucuna kadar 180 cm olan büyük
türleri vardır. Kanat açıklıkları üç metreye ulaşabilir.
Kuzeyde yaşayanlar kışın sürüler halinde sıcak
bölgelere göç ederler.
Çoğunlukla toplu halde avlanırlar. Avladıkları
balıkları alt gaga torbasında biriktirerek yutarlar.
Yutamadığı iri balık yüzünden boğulanları
da vardır. Esas besin kaynağı balık olmakla berâber,
semender ve kurbağa da yerler.
Avlanacakları zaman 8-10 tânesi bir araya gelerek
saf veya çember meydana getirirler. Kanat ve
ayakları ile suya vurarak balıkları kıyıya veya
çemberin ortasına sıkıştırır ve rahatça kepçelerine
doldurup yutarlar. Az derin sularda avlanmayı tercih
ederler. Gagasının içine balıklarla beraber su
da dolduğundan bâzı bölgelerde “saka kuşu” olarak
da bilinirler.
Erkekleri dişilerinden daha iricedir. Yazın ülkemizin
göl, sazlık ve kamışlıklarında, alçak söğütlerde
bulunurlar. îki-üç yumurta yaparlar. Yavrular
çok çelimsiz ve çıplak bir vaziyette yumurtadan
çıkar. Uzun süre anaları tarafından yarı sindirilmiş hazır besinlerle beslenir. Geliştikçe gagalarını
annelerinin kepçelerine daldırarak balık
yemeğe başlarlar.
Türkiye’de Konya ilindeki Akgöl, Balıkesir
ilindeki Manyas, Samsun ilindeki Balık göllerinde
bayağı pelikan (kutan) çeşitleri yaşamaktadır.
Dünyâda nesilleri azalmış çevre dostu tepeli pelikanlar
(kutanlar) Konya ilindeki Akgöl ve Hotamış
gölleriyle Kayseri ilindeki Sultansazlığı Gölünde
yaşamaktadır. Bunların da nesilleri artık tükenmeye
yüz tuttuğundan, devlet tarafından koruma
altına alınmıştır.