PİRENELER

PİRENELER; Güney Fransa ve Kuzey İspanya’da,
iki devlet arasındaki sınır üzerinde bir dağ
dizisi. Kuzeybatıdaki Biskay Körfezi ile Doğudaki
Lion Körfezi arasında 413 km’yi bulan bir alanı
kaplarlar. Batı, Orta ve Doğu (Akdeniz) olmak
üzere üç kısma ayrılır.
Fransa’ya âit olan kuzey bölümünde dağlar
genelde dik ve yüksek bir duvar şeklinde uzanır. İspanya
kesiminde ise nehirlerle yarılmış, az meyilli,bir şekilde kilometrelerce içerilere sokulur. Batıda,
Bask bölgesinde iyice alçalarak satıhla aynı seviyeye
gelen dağlar, Doğu’da Roussillion’da dimdik
bir şekilde denize ulaşır.
Sıradağların yapı olarak belkemiğini jeologların
“mihver bölge” dedikleri primer metamorfik
ve granitik taşlarla kaplı olan kısım teşkil eder.
Yüksek noktaların çoğu bu mihver bölge üzerindedir.
Bunlardan Balaitous (3114 m), Vignemale
(3298 m), Neovielle (3320 m), Posets (3371 m), Pico
de Aneto (3404 m), Pique d’Estats (3141 m) ve
doğudaki Carlitle (2921 m), Puigimal (2898 m)
yüksekliğindedir.
Pirenelerin yapısı Miyo Pliosen zamânındaki
Hersinyan ve Alp tektonik hareketleri tarafından belirlenmiştir.
Oligoser yığışımları dağ dizisinin sınır
bölgelerinde, özellikle batı yarısında yükselme ve
tabakalaşma ile meydana gelmiştir. Masif kabarmaları
ise Quatemar’in ileri dönemlerinde meydana
gelmiş, Lannemezan Plâtosu gibi alüvyal yüksekliklerin
teşekkülüne sebep veren muazzam çöküntüler
meydana getirmişlerdir. En son olarak Ter
Nehri Havzasında Volkanik hareketler gözlenmiştir.
Pireneler üzerinde bulunan 40’tan fazla volkanik
tepe ve dağların hepsi sönmüş durumdadır.
Dağları kaplayan buzulların Quatemer zamanda
çekilmesiyle yüksek yerlerde çok sayıda sirk
gölleri teşekkül etmiştir. Günümüzde çok seyrek olarak
görülen buzullar ise her yerde gerileme göstermektedir.
Pirenelerin her tarafında bol yağış görülür.
En çok yağış alan Bask ve Beam’da yağmur meşe
ağacından eğrelti otuna, fundadan katırtımağına,
3000 metrenin yukarısında da kayın ve köknara
kadar zengin bir bitki örtüsünün ortaya çıkmasına
sebep olmuştur. Kurak Akdeniz Pirenelerinde ise deniz
meltemleriyle gelen yağışlar, uzun süreli yeşillikler
meydana getirir. Dâimâ yeşil olan meşeler
daha çok yamaçlarda görülür. Çamın bir türü yüksek
kesimlerde yetişir. Pireneler üzerlerinde eskidenberi bulunan s*k, karışık ormanların çoğu kesilmiş,
tahrip edilmiş veya yakacak ve gemi inşâ malzemesi
olarak kullanılmıştır.
Nüfus çoğunlukla verimli vâdilerde ve orta
yükseklikteki yaylalarda toplanmıştır. Batıda bilhassa
Fransa’ya âit topraklı üzüm tarımı yapılan kısımlarında
da nüfus yoğunluğu oldukça fazladır.
Üzümden sonra en çok yetiştirilen ürünler buğday
ve patatestir. Pireneler’de zirâatın yanında hayvancılık,
bilhassa sığır yetiştiriciliği de çok önemlidir.
Koyunculuk ise hemen hemen yok gibidir.
Yazın yaylalara çıkarılan süt ineklerinden bol verim
alınmaktadır.
Pireneler, yeraltı zenginlikleri bakımından oldukça
zengindir. Demir daha çok Orta Pireneler’de
üretilir. Çıkarılan diğer mâdenler Canigou’da
kurşun, çinko, magnezyum, boksit; Katalonya ve
Pamplona’da potasyumdur. Bölgede elektro-kimyâ,
elektrometalurji gibi ağır sanâyi ve ayakkabı
îmâli, tekstil, kâğıt yapımı gibi hafif sanâyi tesisleri
oldukça yaygındır.
Bütün bunlara bölgenin turistik yönü de eklenirse
Pirenelerin, Fransa ve İspanya için ne kadar
ehemmiyet taşıdığı daha iyi anlaşılır. Bölgenin
en büyük turistik merkezleri kış sporlarının yapıldığı
Thermes, Luchon ve Cauterets’tir. Bölgede
ulaşım genelde demiryolu ile sağlanır. İki ayrı yol
hattı vardır. Dağlar yer yer karayolu ulaşımını engeller.
Sınır üzerinde üç büyükgeçit (Roncesvalles,
Sompont ve Salav) vardır.