PİRİNÇ (Kimyâ)

PİRİNÇ (Kimyâ); Aim. Messing, Fr. Laiton,
İng. Brass. Bakıra çinko katılarak elde edilen sarı
renkteki alaşımların genel ismi. Pirinçte bulunabilen
diğer bâzı elementler, kalay, kurşun, nikel,
mangan, demir, alüminyum, arsenik, antimon ve
fosfordur. Mangan ihtivâ eden bâzı pirinçlere tunç
da denilmektedir. Aslında tunç (veya bronz) bakırkalay
alaşımıdır.Pirinç milâttan önceki devirlerde dahi bilinmektedir.
Günümüze kadar ulaşan en eski pirinç
malzeme, kalamin pirincidir.
Alaşımlarının özellikleri: Pirinç oldukça sert
ve kolay işlenebilen bir malzemedir. Dövülebilirliği
bakır muhtevâsına bağlıdır. % 55’ten az bakır
ihtivâ eden beyaz pirinçler, kolay işlenemez.
Bunlar ancak toz hâline getirilerek sert lehim işlemlerinde
kullanılma sahası bulurlar. Dövülebilir
pirinçler ise umûmiyetle % 62’nin üzerinde bakır
ihtivâ eden ve soğuk olarak işlenebilen alfa pirinçleri
ile daha az bakır ihtiva eden ve sıcak işlem
gerektiren beta pirinçleridir. Alfa pirinçleri üstün
soğuk işlem özelliklerine sâhip olup civata, pim ve
vida yapımında yaygıîı olarak kullanılır. Beta pirinçleriyse
daha az sünek, fakat daha dayanıklıdır.
Bunlar bilhassa musluk vanası, kapı ve pencere kolu
ve bâzı bağlantı parçalarının îmâlinde kullanılır.
Üçüncü grup pirinçler diğer elementlerle özellikleri
geliştirilen alaşımlardır. Meselâ, alüminyumlu
pirinçler korozyona karşı dayanıklıdır. Kurşunlu
pirinçler kolay işlenir. Kalaylı pirinçler ise
deniz suyunun korozif etkisine karşı dirençlidir.
Bakır kırmızı renkli bir metaldir. Çinko katılarak
rengi açılır. Pirinçteki çinko yüzdesi arttıkça
renk, kırmızıdan altm sarısına doğru yaklaşır. Pirincin
renginden çinko muhtevası tahmin edilebilir.
Pirinç eşyâ: Târihte pirinç, gemi parçalarından
zırha, mücevherlerden kemer tokasına kadar
değişik yerlerde kullanılmıştır. Tunca göre daha
dövülebilir olduğundan, ibrik, leğen, kâse ve testi
gibi çeşitli ev eşyâsı yapımında kullanılmıştır.
Altm ve gümüş, dekoratif maksatlarla kullanılmaya
başlayınca; pirinç de avize, şamdan, duvar
saati gibi eşyâların yapımında daha yaygın
olarak kullanılmaya başlandı.