PİRİNÇ (Oryza sativa)

Riz (m), İng. Rice (plant). Familyası: Buğdaygiller
(Gramineae). Türkiye’de yetiştiği yerler:
Anadolu’da yetiştirilen bir kültür bitkisi.
Sulak yerlerde yetişen, 50-150 cm boylarında,
yıllık otsu bir bitki. Çiçek durumu bileşik salkımlıdır.
Başakçıklar tek çiçeklidir. Diğer tahıl
bitkilerinden farklı olarak erkek organ sayısı altıdır.
Pirinç tâneleri kavuz içerisinde kapalı olarak
bulunur. Hasattan sonra kavuzlarından ayrılır. Kabuğu
çıkarılmamış pirince çeltik denir. Kavuzlardan
sonra dış zarlar da çıkarılmaktadır. Bu tarzda
soyulmuş pirinç tânelerinde protein tabakası ayrılmış,
yalnız nişasta kalmıştır. Devamlı sûrette
böyle soyulmuş pirinçler yenildiği taktirde, B vitamini
noksanlığından beriberi hastalığı meydana
gelmektedir. Bu hastalığı B vitamini ihtivâ eden soyulmamış
pirinçlerle tedâvi etmek mümkündür.
Beriberi hastalığına da en çok Çin’de rastlanmaktadırPirincin vatanı Asya’dır. Hâlen tropik ve subtropik
bölgelerde ekilmektedir. Pirincin en çok yetiştirildiği
yerler arasında Çin, Japonya, Filipinler,
Kore, Güney Amerika, Hindistan, Mısır, Senegal
başta gelmektedir. Pirincin yetişmesi için
nemli iklim ve bilhassa sulak arâziye ihtiyaç vardır.
Pirincin köklerini kaplayan devamlı bir su tabakası
olması gerekmektedir. Bundan dolayı suyu
emmeyen killi topraklar, pirinç tarımı için elverişli
olmaktadır. Türkiye’de yaklaşık olarak 14
milyon hektarlık tarım alanı vardır. Bunun 53.000
hektarında pirinç ekimi yapılmaktadır. Memleketimizde
pirinç üretim alanları; Marmara, Karadeniz
ve Ege bölgelerindedir. En çok pirinç
üretimi yapılan iller ise Edirne, Samsun, Sinop
(Boyabat), Kastamonu (Tosya), Çorum, İzmir,
Manisa ve Balıkesirdir. Fakat bataklık gibi sulak
yerler sıtmaya yol açtığından, pirinç yetiştirilmesi
’’Çeltik Kânunu” çerçevesinde müsâade ile olmaktadır.
Pirinç, Çin’de takriben 5.000 seneden beri besin
olarak kullanılan çok eski bir tahıl bitkisidir.
Memleketimizde bulunan pirinç çeşitleri şunlardır:
Kılçıksız çeltik: Maraş çevresinde yetiştirilir.
Çok verimli olup, hastalıklara dayanıklıdır.
Kırmızı çeltik: Kılçıkları kırmızıdır. Verim
azdır, hastalıklara dayanıksızdır.
Ak çeltik: Kılçıkları beyazdır. Hastalıklara
dayanıksızdır.
Kasım beyazı: Marmara Bölgesinde yetiştirilir.
Büyük tâneli ve değerli bir pirinçtir.
Önsen pirinci: Kılçıksızdır. Değerli bir pirinçtir.
Japon pirinci: Ufak tâneli, verimi yüksek bir
pirinçtir.
Misbak: Uzun tâneli, değerli bir pirinçtir.
Memleketimizde yılda ortalama 235.000 ton
civârında pirinç üretilmektedir.
Kullanıldığı yerler: Pirinçle hazırlanan pilav,
şark mutfağının en karakteristik yemeğidir. Peygamberimiz
sallallahü aleyhi ve sellem pilav yemeyi
severlerdi. Bu bakımdan pilav yerken salevât
getirilir. Ayrıca pirinç unu yapılarak, tatlılarda
ve çocuk beslenmesinde fazlaca kullanılır. Pirinç,
nişasta bakımından zengindir. Tanelerdeki
nişasta oranı % 72-80 gibi yüksek bir orandadır.