PORTAKAL (Citrus sinensis)

PORTAKAL (Citrus sinensis); Aim. Apfelsirıe,
Orange (f) Apfelsinenbaum, Orangenbaum
(m), Fr. Orange m (oranger m), İng. Orange
(tree). Familyası: Turunçgiller (Rutaceae). Türkiye’de
yetiştiği yerler: Güney Anadolu ve Doğu
Karadeniz (Rize çevresi).
Turunçgillerden bir meyve. Akdeniz çevresinde
ve sıcaklık ortalaması 23° ilâ -3°C arasında
olan yerlerde yetişen ağaçlardır. Bu ağaçların meyveleri
portakal adını alır. Portakal meyveleri tam
yuvarlak veya yumurta şeklindedir. Kabukları sarımsı
turuncu renkte, hoş kokulu ve suyu mayhoş
tatlıdır.
Portakal ağacı genellikle 2-3 m boyundadır.
Verdiği meyve de 500-600 civârındadır. Yaprakları
sert ve düz kenarlıdır. Kökleri derine iner. Portakal
çiçekleri beyaz, beş çanak ve taç yapraklı olup
hoş kokuludur.
Portakal tohumla, turunç üzerine aşı ile, daldırma
veya çelikle üretilir. Portakal, bahçelere 6 –
8 m aralıklarla dikilir. Budama ile ağacın yuvarlak
bir hal alması sağlanır. Meyvelerin kabuğunun
hemen altında beyazımsı ve acımsı lezzette albedo
kısmı bulunur. Meyveleri sarımsı-kırmızı renkli
çok gözlü ve gözleri etli tüylerle doludur. Meyve
kabuğu derimsi olup çok sayıda salgı cepleri taşırlar.
Portakalın çekirdekli ve çekirdeksiz çeşitleri
vardır. Çekirdeksiz cins olan Finike, Mersin ve
Hatay’da yetişen “yafa portakalı” kalın kabuklu ve
uzunca meyvelidir. Kabuklarından reçel yapılır.
Dörtyol portakalı ise çekirdeklidir. İnce kabuklu
ve suludur. Washington meşhur olup çekirdeksizdir.
Memleketimizde ortalama 9.000.000 civârında
portakal ağacı vardır. Bunlardan yaklaşık olarak
yılda 740.000 ton civarında ürün alınmıştır
(1994).
Kullanıldığı yerler: Kabuklarından portakal
esansı elde edilir. Bundan dolayı kabuk, çiçek ve
yapraklarından parfümeride koku ve lezzet vermekte
kullanılan uçucu yağlar elde edilir. Organik
asitler, şekerler ve C vitamini yönünden zengindir.
Ayrıca ilâçların terkibine de girerler. Gıda sanâyiinde
de oldukça kullanılır.