RÜZGÂR, yer değiştiren hava. Yer değiştiren hava kütlesi genellikle bir doğrultuda ve yere hemen hemen yataydır. Rüzgârın eğimi birkaç dereceyi geçmez. Doğrultusu geldiği yönle gösterilir; sözgelimi, kuzeyden esen rüzgâra “kuzey rüzgârı” denir. Çeşitli ülke ya da yörelerde rüzgâr yönleri ayrı adlarla anılır. Marmara Bölgesi için rüzgâr adları şöyledir: Kuzey-yıldız, kuzeydo-ğu-poyraz, kuzeybatı-karayel, do-ğu-gündoğusu, güneydoğu-keşişle-me, güney-kıble, güneybatı-lodos, batı-günbatısı. Rüzgârın oluşmasının esas nedeni, hava kütleleri arasındaki sıcaklık farklarıdır. Çevresindeki hava kütlesine göre daha soğuk olan hava kütlesi “yüksek basınç” alanını, daha sıcak olan hava kütlesi de “alçak basınç” alanını oluşturur. Kuzey yarıkürede yüksek basınç alanı çevresinde hava saat ibreleri yönünde, alçak basınç alanı çevresinde ise saat ibrelerinin ters yönünde döner. Yüksek basınçtaki hava kütlesi dönerek alçak basıncı doldurmaya çalışır ve bu sırada rüzgâr oluşur. Basınç farklarının büyümesi, rüzgârın hızını artırır. Yüksek
ın
RÜZGÂR
oluşturur. Dönencelerden ekvatora RÜZGÂR TÜNELİ, aerodinamik in-
doğru sürekli esen rüzgârlara “ali- celemelerde kullanılan bir deney
ze” denir. Kuzey yarıkürede alizenin aracı. Esas olarak içinden düzgün
doğrultusu kuzeydoğu-güneybatı, bir hava akımı geçirilen bir borudur,
güney yarıkürede güneydoğu-ku- Bir uçak, otomobil ya da güdümlü
zeybatıdır. Ekvatordan dönencelere merminin modeli rüzgâr tünelinde
doğru yüksekten akan rüzgâra da hava akımına tutulur. Yapılan öl-
“üst alize” adı verilir. Yeryüzündeki çüm ve gözlemlerden hareketle ara-
diğer önemli rüzgârlar, kıtalarla ok- cin ya da merminin gerçek koşullar-
yanusların mevsimlik ısı farklarının daki davranışı hakkında tahminleı
büyüklüğünden oluşan “muson” rüz- yürütülebilir. Örneğin rüzgâr tünelin-
gârlarıdır. Kışın karalardan okyanus- de denenen bir model uçak ile bu
. lara, yazın okyanuslardan karalara nun havada uçan gerçek boyutlar
i doğru eser. Musonun esas etkili ol- daki aslı arasında, Reynolds sayış
Dönencelerden ekvatora doğru sürekli esen duğu bölge, 10° – 50° enlemler ara- her iki durumda eşitken dinamik bi
rüzgârlara alize rüzgârları denir. sında kalan Asya bölgesidir. Yine benzerlik vardır. Rüzgâr tüneli bı
bölgelere göre özel adlar alan rüz- nedenle özellikle uçak ve uzay sa
basınç alanının merkezine yaklaştık- gârlardan bazıları şunlardır: İsviçre nayii için vazgeçilmez bir deney ara
ça hızı azalırken, alçak basınç mer- ve Tirol vadilerinde dağlardan inen C|d|r- REYNOLDS SAYISI
kezine doğru hızı artar. Rüzgâr hızı sıcak, kuru şiddetli rüzgâr “föhn’1; ryuKYU ADALARI Batı Pasifik’te
anemometre denilen aletle ölçülür. Cezayir, Tunus ve Sicilya’da görü- Kyuşu (Japonya) ve Taiwan adala
Yerküre üzerinde mevsimlere göre len çok sıcak ve kuru rüzgâr “siroc- araSınc|a 600 mil uzunlukta bir di;
süreklilik gösteren ve belirli adlar co”; Mısır ve Libya kıyılarında görü- meydana getiren adalar. Üç grub
alan rüzgârlar da vardır. Ekvator len çok sıcak ve kuru rüzgâr “ham- ayr,||r; Sakishima, Okinawa ve Ams
bölgesinde havanın sürekli sıcak ol- sin”; Fransa’da güneyden esen ku- mj Toplam yüzölçümü 2.176 km.:
ması, bu bölgelerde sürekli alçak ru, soğuk, şiddetli rüzgâr “mistral”; nüfusu 1.107.000 kadar, merke;
basınç doğurur; ısınıp yükselen ha- Dalmaçya kıyılarında esen soğuk, Okinawa Adası’nda Naha’dır. I
va, tropikler (dönenceler) yöresin- şiddetli rüzgâr “bora”; Romanya’da Dünya Savaşı sonunda ABD’nin d(
de yeryüzüne doğru inerek bu böl- kuzeydoğudan esen soğuk, şiddetli netimi altına girdikten sonra, 197:
gelerde sürekli yüksek basınç alanı rüzgâr