SABATİER, Paul
1854 — 1941 Fransız Kimyacı
Nikelin kimyasal tepkimelerde katalist olabileceğini bulup yemeklik yağ sanayine geçilmesini sağlamasıyla tanınır.
Liseyi bitirdikten sonra hem üniversite giriş sınavlarını hem yüksek öğretmen okulunu hem teknikokulu kazanıyor; fakat o öğretmen olmayı yeğliyordu. Okulu,- sınıf birincisi olarak tamamlıyor hatta Berthelot’ya yardımcı atanıyordu.
Bilimsel çalışmaların amacı, insanların bilgi sınırlarını genişletmekti. Bunun için de bilim adamlarının önlerinde çeşitli seçenekler vardı. Yeni kuramlarla yeni düşünce ve araştırma alanları açabilirlerdi. Bilinmeyen veya fark edilmemiş olguları açıklayarak insanlığın bilgi hâzinesini zenginleştirebilir ya da yeni alet ve gereçler veya yöntemler bularak insanların elindeki araçları artırabilirlerdi.
Friedrich Wähler zamanından beri doğada bulunan veya bulunmayan birçok maddenin yanay yolla elde edilmesine çalışıliyordul Sabatier de bu gibi bileşikler elde etmek istiyordu. Amacı, yaoılanları tekrar etmek değil yapılmayana el atmaktı. Böyle bir problem arayışı içindeyken çok düşük ısılarda bile buharlaşan dolayısıyla elde edilemeyen nikel’in uçucu bileşiklerini incelemeye yöneliyordu.
Karbon monokslt ile tepkimeye girip nikel karbonil oluş.
44
BİLİM ve TEKNİh
turması beklenen bileşik uçucuydu. Sabatier ve yardımcısı, etilen hidrokarbonu ekleyerek önce başka bir nikel bileşiği elde etmeyi deniyorlardı. Bu organik bileşik, karbon monoksit gibi çift bağlı idi ve bunda başarı sağlanırsa Benzetme Yöntemi ile nikel karsonil de elde edilebilirdi. Fakat beklenen başarıyı sağlayamıyorlar, nikel etilen ile ısıtıldığında istenen bileşik oluşmuyordu. Deney sırasında kimi gazlar da oluşuyor ve Sabatier sonradan incelemek için saklıyordu.
Oluşan gazı sonradan incelendiğinde “Etan” saptadı. Etan molekülü etilen’İnkinin benzeriydi; fakat çift bağlantı ucunda hidrojen atomu vardı;
H C — CH H,C = CH,
3 3 2 2
Etan Etilen
O halde, karbonlara birer hidrojen atomu eklenmesini nikel sağlamış olmalı yani “aracı görevi” yapmış bulunmalıydı. O güne kadar böyle tepkimelere girerek sonucu hızlandıran veya geciktiren fakat kendisi değişmeyen “Ka-talist (Düzenci)” olarak çok pahalı palladyum veya platin kullanılıyordu. Eğer nikel gibi ucuz bir maden, bileşiklere hidrojen ekleme işleminde kullanılabilirse, hidrojenlendirme-, ler deneyliklerde kalmaz sanayide de yapılabilirdi. Çünkü doğadaki yağların çc^ğu insanların yiyebilecekleri yapıda değillerdi, bunlara hidrojen eklenmesiyle margarinler ve yemek yağları elde edilebiliyordu. Fakat “katalistler” çok pahalı oldukları için büyük ölçüde ve ucuz maliyete sağlanamıyorlardı.
Sabatier, nikelin katalist olarak kullanıldığı hidrojenlendirme buluşuyla, acı bitki ve pamukyağlarımn yenilebilir yağlara ucuza dönüştürülmesini sağlıyor ve bu hizmetleri 1912 yılı Nobel Ximya Ödülü ile onurlandırılıyordu.
