ŞARK ÇIBANI

ŞARK ÇIBANI, Alm. Orientbeule (1). Fr. İng.
Aleppo boil, Aleppo button. Yıl çıbanı, Halep çıbanı,
Bağdat çıbanı, Diyarbakır çıbanı, Antep çıbanı gibi
adlarla da anılan ve dünyada belirli iklim bölgelerinde
görülen bir hasta!ık. Akdeniz ve Orta Doğu’da
sık olan Şark çıbanı yurdumuzda da Doğu ve Güneydoğu
Anadolu bölgelerinde oldukça çok rastlanmasına
rağmen Orta Anadolu’da tek tük bulunmaktadır.
Hastalığın âmili “leishmania tropica” adlı bir
parazittir. Doğrudan doğruya veya phlebotomus
(tatarcık) denilen ara hayvanlan vasıtasıyle bulaşır.
Karasineklerin de bulaştırmada rolleri olduğu kabul
edilir.
Parazit, vücuda girdikten 15 gün ilâ 16 ay sonra
girdiği yerde birkaç milimetre çapında pembe bir leke
meydana getirir. Gün geçtikçe daha da belirgin hale
gelen leke 5. günde sertleşir ve kabarık bir hâl alır.
Zamanla rengi koyulaşır, kararır. Hastalık bu şekilde
bir yıl kadar devam ettikten sonra iz bırakarak kaybolabildiği
gibi bazen de açılarak yara halini alabilir.
Yaranın kabuğu kaldırıldığında altında birtakım
çıkıntılar görülür ki, buna “çivi belirtisi’’ denir. Böyle
durumlarda da hastalık birkaç yıl sonra iz bırakarak
iyileşir. Ancak, vücud mukavemetinin çok kırıldığı
durumlarda yıllarca sürebilir. Hastalık alın, burun,
çene, yanaklar, boyun ve kol gibi açık bölgelerde
daha çok yerleşir. Bir defa geçiren hayat boyu bir
daha geçirmez.
Tedavisinde, yara içine emetin, atebrin şırıngaları
faydalı olup, ilk defa Hulusi Behçet tarafından uygulanmıştır.
Antimon bileşikleri, amfoterisin B, Neostibosan
gibi ilâçlann damar veya kas yoluyla vücuda
verilmesi de oldukça faydalıdır. Antibiotik ve Sulfonamidler
yara yerine yerleşen bakteri infeksiyonları-
nın tedavisinde kullanılır. Yara kabukları
temizlenmeli, pansuman edilmeli ve temiz gazlı bezle
kapatılmalıdır.
Korunma: Korunmada en önemli husus tatarcık
sinekleri ile savaşmaktır. Hastalığın çok görüldüğü
yerlerde, çıbanın yüzde çıkmasını önlemek için bilhassa
kız çocuklannda, çıbanlı birinin yarasından
alınan sıvının vücudun görülmeyen bir yerine aşılanması
eskiden yapılan bir âdet idi. Çevre sağlığı ve
tıbbî tedavi kuruluşlarının yaygınlaşmasıyla bu uygulamalar
artık yapılmamaktadır.