SİBERNETİK, mekanik aygıtlarla insan yapısı olan öteki aygıtlardaki . (ve hatta kuruluşlardaki) iletişim ve i kontrol sistemleriyle biyolojik organizmalarda var olan benzer sistemin (1865 ter arasındaki ilişkiyi ele alan bilim (dalı; kibernetik. “Dümenci, yöneten”
anlamına gelen Yunanca “kibernitis” sözcüğünden türetilen sibernetik, taya çık- mod.ern anlamıyla ilk kez ABD’li ma-’0 yaşın- ematikçi Norbert Wiener tarafından işladıysa Cybernetics” (1948) adlı kitabında arak Hel- çullanıldı. Wiener, kitabında, hay-irdi, ora- «anlardaki kontrol ve iletişim süreç-kte çalış- f’yle makinelerdekinin benzer şey-aert Bec- * olduğuna dikkati çekti. 1940’lara :uchs’tan ek iletişim ve sistem mühendisleri-i’de, ulu- in çalışmalarıyla hayvanlardaki ileti-ek beste- m ve kontrol mekanizmalarını in-ıik şiiriyle sleyen fizyolog ve nörologların ça-ın ulusal malan birbirinden kopuk biçimde 3İen tem- pişmişti. Sibernetik, bu disiplinleri Bunu, Si- î daha da yaygınlaştırarak öteki di-kavuştu- »tinleri de birbirlerinden yararlana-Tuenola’- ecek ortak bir zemine çekti. Si-inlandiya” Knetiğin belli bir görev alanı yok-(1906) ve r. Genel olarak kontrol ve iletişim-1914’te ilgilenir. Gerek mühendisliğe, ge-tlarını yö- kse biyolojiye özgü geribildirim stemlerini kapsar. Psikoloji, mate-atik, fizyoloji, elektrik ve bilgisa-ır mühendisliğinin kimi bölümlerinin yararlanılarak türetilmiştir. Pra-ieki uygulamaları arasında, sakatın kendi hareketlerini kontrol ede-melerini sağlayan araçların yapı-sayılabilir. Bu afanda, oturan biri-ı denetiminde onu merdiven hamaklarından çıkaran araçlar ve te-
Sibelius
kerlekli sandalyeler örnek gösterilebilir. Sıcaklığın bir termostatla kontrol edilmesi, mühendislik alanında basit bir geribildirim örneğidir. Biyolojik bir basit geribildirim için de masa üzerindeki bir kaşığa uzanmak örnek gösterilebilir. “Amaca yönelik faaliyet” olarak da adlandırılan bu biyolojik süreçte, gözler, elin kaşığa yönelmek için yaptığı hareketi gözetler ve beyne, elin doğru yönde hareket edip etmediği konusunda bilgi gönderir. Hatalı bir yönelme varsa, beyin doğru hareketi yaptırmak üzere el kaslarına uyarıda bulunur. İletişim mühendislerince geliştirilen ilkelerin fizyologlar ve nörolog-larca kullanılması, biyolojik süreçlerin daha iyi anlaşılmasını da sağlamıştır. Örneğin bazı süreçlerde merkezi sinir sistemi, sinir hücreleri ya da “nöronların “açık” ya da “kapalı” olacak bir anahtar gibi görev yaptığı elektrik şebekesine benzetilmiştir. Aynı biçimde fizyologların, canlı sistemlerin yapısı üzerindeki çalışmaları da iletişim sistemlerinde yararlı uygulamalara yol açabilmektedir. Sibernetik iletişim ve kontrolün asli öğeleri olan bilgi işlem, bilgi erişimi ve hesapla da ilgilenir. Beyin, son derece verimli bir bilgi işleyicisi-dir. Beynin makine olarak benzeri olan bilgisayarlara bu nedenle “e-lektronik beyirf’de denmektedir. Bilgisayar da verimli bir bilgi işleyicisi-dir. Bilgisayar da “hafıza”)! olup uygun biçimde programlandığında mantıksal kararlar verebilmektedir. Ancak insan beyni gibi “zekâ”sı olmadığı için “düşünme”den de yoksundur. Bununla birlikte bilgisayar sistemleri üzerindeki incelemeler, beynin işleyişi konusunda ilginç kuramlara da yol açmıştır. -* BİLGİSAYAR, BİYONİK, GERİBİLDİRİM, OTOMATİK KONTROL,