SİNDİRİM SİSTEMİ HASTALIKLAR
MİDE
Mide, yemek borusundan sonra gelen, yaklaşık bir litre kapasiteli bir kesedir. Karnın sol üst bölümünde, diyaframın altında bulunur. Sağ tarafı karaciğerin altına girmiştir. Yemek borusuna bağlandığı yere “m ide a ğ zı”, onikiparmak bağırsağına açılan kısmına ise “m ide kapısı” denir. İç yüzü sümüksü bir zarla kaplıdır.Onun üzerinde enine, boyuna ve yanlamasına uzanmış kas tellerinden müteşekkil bir gömlek vardır. Dış yüzü ise katılgan dokudan yapılmış karın zarı ile kaplıdır
Mide, karşıdan bakılınca (J) şeklinde bir kast düğümüne benzer. Yemek borusu ile 12 parmak bağırsağı arasında bulunan mide, dört katmandan meydana gelmiştir. İçten dışa sırasıyla, mukoza, mukoza altı, mide kası ve seröz zar sıralanır. Mukozanın yüzeyi silindirimsi ve çanaksı hücrelerden meydana gelen bir epitel doku ile kaplıdır. Çanaksı çukurların dibinde salgı bezleri bulunur. Mide kası da iki temel kas tabakasına ayrılır. Dış tabaka, uzunlamasına kas tellerinden, iç tabaka ise dairesel kas tellerinden meydana gelmiştir.
Mide iç zarı, küçük borucuklar şeklinde olan milyonlarca salgı bezi ile donatılmıştır. Mide salgısının içinde hidroklorik asit, pepsin ve lipaz enzimi gibi sindirimi kolaylaştırıcı ve yiyecekleri kimyevi değişikliklere uğratıcı çok faydalı sular vardır. Bunların hepisine birden “mide suyu” diyoruz. Hidroklorik asit, yiyeceklerle birlikte gelen zararlı bakterileri ve yabancı mikro-organizmaları öldürürken; pepsin de proteinleri pepton parçacıklarına dönüştürür. Lipaz ise, yağları ve karbonhidratları parçalayarak yağ asidine ve gliserine çevirir.
Yemekler, ihtiva ettikleri maddelere bağlı olarak, midede 2 ila 6 saat kadar kalırlar. Su, beklemeden geçen maddelerin başında
gelir. Sonra karbonhidratlar ve onlardan sonra da proteinler mideden bağırsaklara geçer. En son yağlar mideyi terkeder.Salgı bezlerinin ve mide kaslarının çalışması beyinden gelen refleks emirleri ile gerçekleşmektedir. Bu emirler, en mükemmel
şekilde, sinir sistemi dengede iken iş görürler. Sinir sistemindeki denge bozulunca, bu emirler de bozulur. Meselâ hiddetli olduğumuz zaman mide salgısı artar; endişe ve korku anında ise azalır. Yine ani heyecanlarda mide kaslarındaki muntazam dalgalı hare
ketler bozulmakta, sindirilen yiyeceklerin incebağırsağa itilmesi aksamaktadır.
bezi ile donatılmıştır. Mide salgısının içinde hidroklorik asit, pepsin ve lipaz enzimi gibi sindirimi kolaylaştırıcı ve yiyecekleri kimyevi değişikliklere uğratıcı çok faydalı sular vardır. Bunların hepisine birden “mide suyu” diyoruz. Hidroklorik asit, yiyeceklerle
birlikte gelen zararlı bakterileri ve yabancı mikro-organizmalarıöldürürken; pepsin de proteinleri pepton parçacıklarına dönüştürür. Lipaz ise, yağları ve karbonhidratları parçalayarak yağ asidine ve gliserine çevirir.
Yemekler, ihtiva ettikleri maddelere bağlı olarak, midede 2 ila6 saat kadar kalırlar. Su, beklemeden geçen maddelerin başında gelir. Sonra karbonhidratlar ve onlardan sonra da proteinler mideden bağırsaklara geçer. En son yağlar mideyi terkeder.
Salgı bezlerinin ve mide kaslarının çalışması beyinden gelenrefleks emirleri ile gerçekleşmektedir. Bu emirler, en mükemmel
şekilde, sinir sistemi dengede iken iş görürler. Sinir sistemindekidenge bozulunca, bu emirler de bozulur. Meselâ hiddetli olduğumuz zaman mide salgısı artar; endişe ve korku anında ise azalır.Yine ani heyecanlarda mide kaslarındaki muntazam dalgalı hareketler bozulmakta, sindirilen yiyeceklerin incebağırsağa itilmesi aksamaktadır.
GASTRİT (MİDE İÇYÜZÜNDE İLTİHAP)
Çok sık rastlanan bir hastalıktır. Düzensiz beslenme, sinir ger
ginliği, alkol, sigara, fazla kahve ve çay bu hastalığı dâvet eden
faktörlerdir. Akut ve kronik olmak üzere iki tipi vardır. Belirtileri
biribirine benzer. Demir eksikliğine bağlı kansızlık da gastrit ya
pabilmekte ve belirtileri kalıcı (kronik) olmaktadır.
Belirtileri:
* Sindirim güçlükleri ile başlar.
* Yemeklerden sonra midede yanma ve ağrı olur.
* Bulantı ve kusma yapar.
* Hastalığın ilerlemesi halinde seyrek olarak kanama görülür.
N e Yapm alı?
* Gastrite sebep olan tesirler keşfedilip hastanın bunları ter-
ketmesi sağlanır.
* Tabiî beslenmeye önem verilir.
* B vitamini ve demir eksikliği görüldüğü takdirde bunlar ağız
yolu ile takviye edilir.
* Yemeklerden sonra yarım ya da bir saat dinlenmenin hasta
lığın tedavisine yardımcı olduğu tesbit edilmiştir.
MİDE ÜLSERİ
Ülser de günümüzde sık rastlanan bir hastalıktır. Onikiparmak
bağırsağında (duodenum) görülen ülser, mide ülserinden daha
fazladır. İkisinin de sebebi tam bilinmemekle beraber; yaşadığı
ortama uyum sağlayamayan hassas kimselerde, işi aşırı yorgun
luk verenlerde, alkol tüketenlerde, aspirin ve benzeri ağrı kesici
ilâçları fazla kullananlarda ülsere sık rastlandığı da bir gerçektir.
Belirtileri:
* Ağrı hemen yemeklerden sonra görülür ve hasta aç olduğu
zaman kendisini daha iyi hissederse “mide ülseri”nden şüphe
edilmelidir.
* Eğer ağrı yemeklerden belirli bir zaman sonra ve aç iken de
hissedilir ise; bu durumda “onikiparmak bağırsağı ülseri” mevzu
bahistir. Aç karnına ağrı geldiği zaman birşeyler yeyince geçer.
Sabah aç karnına iken ağrı duyulmaz.
N e Yapm alı?
* İlâç tedavisinin yanısıra diyet uygulanır.
* Alkol ve sigara kesinlikle terkedilmeli; sinir gerginliği yapan
hâdiselerden uzak durmalıdır.
MİDE KANSERİ
Çok sık rastlanan bir kanser türüdür. Erkeklerde daha sık gö
rülür. Gastrit ve mide ülseri belirtisi veren her vakada mutlaka
kanserden şüphe etmeli ve bir hastahaneye giderek gerekli test
ler yaptırılmalıdır.
Belirtileri:
* Sindirim güçlüğü.
* Devamlı kilo kaybı.
* İştahsızlık ve halsizlik.
* Bulantı ile birlikte zaman zaman kusma.
* Sürekli olarak ülser ağrısına benzer bir ağrı.
N e Yapm alı?
* Bütün kanser türlerinde olduğu gibi, mide kanserinde de er
ken teşhis çok önemlidir.
* Hastalığın seyrine göre ameliyetla veya ışın tedavisi uygula
nır.
* Kansızlığa karşı tedbirler alınırken, belirmesi muhtemel yan
etkiler için de antibiyotik verilebilir.