sinir sistemi
Duyu sinirleri ve hareket sinirleri aracılığıyla organizmanın dış dünyayla ilişkisini sağlayan, ayrıca, bedenin çeşitli bölümleri arasında bilgileri ileten, sinir hücreleri ve liflerinden oluşan bütünü belirten tıp terimi. Sinir sistemi genellikle iki bölümde incelenir: Merkez sinir sistemi; özerk sinir sistemi. Beyin ve omurilikten oluşan merkez sinir sistemi, çevre sinir sistemine gelen bilgiler ile sistemin bunlara yanıtlarını dengeler. Gelişmiş canlılardaki bazı omurilik refleksleri, omurgalıların sinir sisteminin iki bölümlü yapısını yansıtır; bazı reflekslerse beyinden doğar. Özerk sinir sisteminin etkinliği bütünüyle istemsiz, refleksler biçimindedir.
Bütün üstün yapılı hayvansal yaşam biçimlerinde bulunan sinir sistemini, sinir hücreleri (nöronlar, nevron- lar) adı verilen son derece düzenli bir hücre topluluğu oluşturur. Bu hücreler çevreden, alıcıları aracılığıyla bilgi toplar, topladıkları bilgileri, birleştirme (ya da bütünleştirme) adı verilen bir süreç aracılığıyla organizmanın iç etkinlikleriyle eşgüdümlerler. Aynı zamanda da, bellek (Bk. BELLEK) yeteneğiyle bilgi depo eder ve uyum- sal davranış kalıpları oluştururlar. Sinir sistemlerinde, biçim ve karmaşıklık bakımından türden türe büyük değişiklikler gözlenir. Değişiklikler, medüzler gibi selenterelerin basit sinir ağlarından daha üstün yapılı omurgasızların ve omurgalı türlerinin çoğunun karmaşık, bölüt- lenmiş bir biçimde düzenlenmiş ve iki yanlı bakışımlı yapılarına kadar uzanır.
Birhücreli hayvanlarda sinir sistemi bulunmaz. Çevrelerine eşgüdümlenmiş yanıtlar üretebilirlerse de, üstün yapılı hayvanların derece derece ince yanıtları ve yanıt birleşimlerine, bu hayvanlarda rastlanmaz. Pori- fera cinsinden süngerler gibi basit çokhücreli hayvanlar, çeşitli uyarı türlerine yerelleşmiş yanıtlar verebilirler; buna karşılık, bunlarda sinir sistemleri bulunmadığı için, sinyalleri ve yayınları, hareket birliğine ve esnekliğe erişebilecek bir biçimde birleştirme yetenekleri yoktur. Bununla birlikte, söz konusu basit hayvanlarda, elektrik yüklü kimyasal maddelerin (iyonların) geçmesine seçimli olarak olanak veren zarlarla çevrilmiş hücre-