sinir sistemi

sinir sistemi

Duyu sinirleri ve hareket sinirleri aracılığıyla organiz­manın dış dünyayla ilişkisini sağlayan, ayrıca, bedenin çeşitli bölümleri arasında bilgileri ileten, sinir hücreleri ve liflerinden oluşan bütünü belirten tıp terimi. Sinir sis­temi genellikle iki bölümde incelenir: Merkez sinir sis­temi; özerk sinir sistemi. Beyin ve omurilikten oluşan merkez sinir sistemi, çevre sinir sistemine gelen bilgiler ile sistemin bunlara yanıtlarını dengeler. Gelişmiş canlı­lardaki bazı omurilik refleksleri, omurgalıların sinir sis­teminin iki bölümlü yapısını yansıtır; bazı reflekslerse beyinden doğar. Özerk sinir sisteminin etkinliği bütü­nüyle istemsiz, refleksler biçimindedir.

Bütün üstün yapılı hayvansal yaşam biçimlerinde bu­lunan sinir sistemini, sinir hücreleri (nöronlar, nevron- lar) adı verilen son derece düzenli bir hücre topluluğu oluşturur. Bu hücreler çevreden, alıcıları aracılığıyla bil­gi toplar, topladıkları bilgileri, birleştirme (ya da bütün­leştirme) adı verilen bir süreç aracılığıyla organizmanın iç etkinlikleriyle eşgüdümlerler. Aynı zamanda da, bel­lek (Bk. BELLEK) yeteneğiyle bilgi depo eder ve uyum- sal davranış kalıpları oluştururlar. Sinir sistemlerinde, biçim ve karmaşıklık bakımından türden türe büyük de­ğişiklikler gözlenir. Değişiklikler, medüzler gibi selente­relerin basit sinir ağlarından daha üstün yapılı omurga­sızların ve omurgalı türlerinin çoğunun karmaşık, bölüt- lenmiş bir biçimde düzenlenmiş ve iki yanlı bakışımlı yapılarına kadar uzanır.

Birhücreli hayvanlarda sinir sistemi bulunmaz. Çev­relerine eşgüdümlenmiş yanıtlar üretebilirlerse de, üs­tün yapılı hayvanların derece derece ince yanıtları ve yanıt birleşimlerine, bu hayvanlarda rastlanmaz. Pori- fera cinsinden süngerler gibi basit çokhücreli hayvan­lar, çeşitli uyarı türlerine yerelleşmiş yanıtlar verebilir­ler; buna karşılık, bunlarda sinir sistemleri bulunmadığı için, sinyalleri ve yayınları, hareket birliğine ve esnekli­ğe erişebilecek bir biçimde birleştirme yetenekleri yok­tur. Bununla birlikte, söz konusu basit hayvanlarda, elektrik yüklü kimyasal maddelerin (iyonların) geçmesi­ne seçimli olarak olanak veren zarlarla çevrilmiş hücre-