sodyum

sodyum

Periyodik çizelgenin 1A grubunda yeralan kimyasal element. Simgesi Na, atom sayısı 11, atom ağırlığı 22,9898 olan sodyum, alkali metallerdendir. Isıyı çok iyi iletir. 97,5 °C’ta ergir; 880 °C’ta kaynar. Bu iki sıcaklık arasında, sıvı halde bulunur. Bu nedenle, bazı nükleer santrallarda, özel çelikten yapılmış borularla sıvı halde dolaştırılır ve atom pilinin sağladığı ısı enerjisini iletme görevi yapar.

Normal sıcaklıkta, sodyum, bıçakla kesilebilen yu­muşak bir katıdır; ama deri ve mukozalar için tehlikeli olduğundan, kesme sırasında dikkatli olmak gerekir. Yeni kesilen yüzey çok parlaktır ve metal pırıltısı taşır. Ne var ki, çok çabuk yükseltgenmesi nedeniyle, kısa sürede ince ve beyaz bir sodyum oksit tabakasıyla örtü­lür. Bu yüzden vazelin ya da gazyağı içine koyularak saklanır.

Su, sodyuma şiddetle etki eder. Küçük bir sodyum parçası su yüzeyine konursa, su, ıslık sesi çıkararak bu­har yaymaya başlar; sodyum tanesiyse bütünüyle yite- ne kadar zikzaklar çizerek yer değiştirir. Bu tepkime sı­rasında, bir yandan hidrojen açığa çıkarken, öte yan­dan sodyum hidroksit oluşumu sonucunda bir baz çö­zeltisi ortaya çıkar. Tepkimenin nedeni, sodyum ato­mundaki on bir elektrondan, en dış tabakada tek başına yeralan elektronun, suyun etkisiyle kolayca atomdan ayrılarak, artı elektrik yüklü Na^ iyonunun doğmasına yol açması, böylece, sodyumun yükseltgenmesi, suyun da indirgenmesidir.

Bu indirgeyici nitelik, sodyumun temel özelliğidir. Oksijen içinde sarı alevle yanarak aynı türde bir tepki­me doğurduğu gibi, klora da benzer biçimde etki eder. Sözgelimi, bir kaba sodyum konup tutuşturulduktan sonra, klor taşıyan bir başka kaba daldırılırsa, yanma sü­rer ve sodyum klorür (NaCI) taneciklerinden oluşan bir buhar görülür. Elde edilen bu tuz, Na⁺ sodyum iyonu ile CI” klor iyonunun birleşmesi sonucunda ortaya çı­kar.

Sodyum, 300 °C dolayında hidrojenle de birleşir ve sodyum hidrür(NaH) verir. Asetilen karbürler, alkoller ve fenoller gibi bazı organik bileşiklerle tepkimeye gire­rek, hidrojenin yerini alır.

Karbon ve azota doğrudan etki etmez; ama kolayca yükseltgenmesi nedeniyle, bu maddelerin oksitlerini indirgeyebilir. Sözgelimi, karbon monoksit ya da kar­bon dioksitle tepkimeye girerek, sodyum karbonat ya da soda (Na₂CÖ₃) verir.