SRİ LANKA
ve doğu kesimleri kaplayan “kurak” bölgedeyse, yılın yalnızca üç ayında
0 500 mm’nin biraz üstünde yağış alınır. Uzun yağışsız dönemler nedeniyle, “kurak” bölgede, yağışlı bölgedeki sık bitki örtüsüne rastlanmaz. Kıyı ovalarında yıllık sıcaklık ortalaması 28 °C’tır.
Sri Lanka’da grafit ile safir ve yakutu içeren değerli taşlar dışında yeraltı gelir kaynağına rastlanmaz. Toprakları, tropikal ölçülere göre son derece verimlidir. TOPLUM YAPISI
Yüzölçümünün küçüklüğüne karşın etnik yapısı karmaşık olan, bu yüzden de silahlı çatışmaların sürekli birbirini izlediği Sri Lanka’da, büyük bölümü orta ve güneybatı kesimlerde yaşayan Seylanlılar (Sinhaliler), toplam nüfusun yaklaşık % 74’ünü oluşturur, Hint-Avrupa dillerinden olan ve yalnızca Sri Lanka’da kullanılan Seylanca konuşurlar (çoğu İngilizce de bilir); büyük bölümü buddhacıdır. Kuzey kesimde, doğu kesimde ve büyük kentlerde yaşayan Tamiller (ya da Tamullar), nüfusun yaklaşık % 12’sini oluşturur, Dravid dillerinden Tamilce konuşurlar; çoğu hindu dinindendir. Sömürge döneminde, tarım işletmelerinde çalıştırılmak için Hindistan’dan getirilmiş Hindistan Tamillerinin soyundan gelirler. Ülkedeki üçüncü azınlık topluluğu, Arap tüccarların soyundan gelen Mağriblilerdir; toplam nüfusun %7’sini oluştururlar. Çoğu Tamilce konuşur ve müslü-
c° F° Sri Lanka’da,
Colombo ve Trincomalee’nin yıllık iklim çizelgeleri, adadaki başlıca iklim bölgelerini de yansıtmaktadır. Kırmızı
dikdörtgenlerle aylık sıcaklık ortalamaları, mavi dikdörtgenlerle aylık yağış ortalamaları verilmiştir.
Ülkenin başkenti ve Hint okyanusu kıyısındaki önemli limanı
Colombo’da muson iklimi, Bengal körfezi kıyısındaki Trincomalee ’deyse bir yağışlı-bir kurak mevsimi bulunan tropikal iklim egemendir.
mandır. Özellikle doğu kıyısında ve kentlerde yerleşmişlerdir. Yetişkin nüfusun büyük bölümü okuma yazma bilen ülkede, devlet tarafından hazırlanan programlarla, sağlık hizmetleri de önemli ölçüde geliştirilmiştir. EKONOMİ
Nüfusun yaklaşık yarısının geçimini tarımdan sağladığı adanın büyük bölümünde, pirinç, güneybatı kesimde hindistancevizi ve kauçuk, kurak kesimdeyse biber ve mercimek yetiştirilir. Dağlık bölgelerdeyse domates, patates, elma, portakal, çay, vb. çeşitli tarım gelişmiştir. Adanın güneybatı köşesindeki aşırı kalabalığı önlemek için, ülkenin en uzun ırmağı Mahavveli’nin sularının kurak bölgeye yönlendirilmesiyle, pirinç ve hidroelektrik enerji üretimi artmış, petrol ve pirinç dışalımları azalmıştır.
1977’de Sri Lanka hükümeti yabancı şirketleri ülkeye çekebimek için başkent Colombo’nun kuzeyinde bir serbest bölge oluşturmuştur. Sanayi nispeten sınırlı olmakla birlikte, günümüzde işlenmiş ürünlerin (dokuma sanayisi, petrol ürünleri, vb.) dışsatım gelirlerindeki payı, tarım ürünlerininkini (çay, kauçuk ve hindistancevizi) aşmıştır. Ayrıca grafit ve değerli taşlar dışsatımı da yapılmakta, balıkçılık önemini korumayı sürdürmektedir. Buna karşılık iç savaş, turizmi olumsuz yönde etkilemiştir.
DEVLET YAPISI
Bağımsızlıktan sonra İngiliz örneğine uygun bir parlamenter sistem kurulan ülkede, 1978’de yeni bir Anaya- sa’yla Fransız örneği benimsenerek, 6 yılda bir tek dereceli seçim sistemiyle seçilen cumhurbaşkanının yetkileri önemli ölçüde genişletilmiştir. Milletvekilleri nispi seçim sistemiyle seçilmektedir.
TARİH
Yaklaşık olarak İ.Ö. 10 000’e doğru yerleşildiği sanılan
Sri Lanka’da, kurak bölgede İ.Ö. V. yy’da sulamayla tarıma dayalı gelişmiş bir uygarlığın kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. İ.S. yaklaşık 1200’e kadar süren bu uygarlık, o tarihte bilinmeyen bir nedenle gerilemiş ve nüfus kuzeydeki Jafna yarımadasına, güney kıyısına ve dağlık bölgeye doğru yer değiştirmiştir.
1505’te Portekizlilerin ulaştıkları, 1658’de HollandalIların Portekizlileri 1796’da da İngilizlerin HollandalIları çıkardıkları Sri Lanka’da, İngilizler orta bölgedeki dağlarda yer alan ve uzun süre Avrupalılara direnen Kandi Krallığı’nı 1815’te yıktılar. Yerel bir meclisle halkına bazı yetkiler tanınan adada, 1920 ve 1930 yıllarında, oy kullanma hakkı genişletildi ve 1931 ‘de Sri Lanka, Asya’da kadınlara oy kullanma hakkı tanınan ilk ülke oldu. İngilizlerin Güney Asya’dan çekilmeleri sonucunda, 4 Şubat 1948’de ülkeye bağımsızlık tanındı.
İngiliz yönetimi sırasında da yerel mecliste çoğunluğu ellerinde tutan İngilizce konuşan seçkinlerin partisi Birleşik Ulusal Parti (UNP), bağımsızlıktan sonra yeni hükümeti kurduysa da, 1956 seçimlerinde, Solomon W. R. D. Bandaranaike’nin Sri Lanka Özgürlük Partisi (SLFP) iktidara gelmeyi başardı. İlk iş olarak Seylanca’yı resmî dil ilan etmesi, nüfusun Tamilce konuşan, ama çoğu İngilizce bilen kesiminde buyük.bir huzursuzluğa yol açtı.
İki topluluk arasındaki gerginliğin artmasına karşın, demokrasinin titizlikle korunduğu ve iktidarın iki rakip parti arasında birkaç kez el değiştirdiği ülkede, eşinin 1959’da öldürülmesinden sonra SLFP’nin başına geçen Sirimavo Bandaranaike, dünyanın ilk kadın başbakanı oldu (1960-65; 1970-77 arasında bu görevde bulundu). UNP’li J. R. Jayavvardene’nin 1977 seçimlerinden sonra başbakanlığa, 1978’deki Anayasa değişikliğinden sonra da cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından, 1982’de yeniden seçilen Jayavvardene’nin 1988’de seçimlere katılmamasıyla, yerini UNP’den Ra- nasinghe Premadasa aldı.
UNP ile SLFP kırsal yörelerdeki SeylanlIların oyları için çekişirlerken, Tamillerin hoşnutsuzluğu artmaktaydı. 1970 yıllarında Tamil gençlerinin hükümet kuruluşlarına ve hükümet yandaşlarına saldırılarından ve 1983’teki Tamil karşıtı kanlı gösterilerden sonra, anlaşmazlık bir iç savaşa dönüştü ve Hindistan ile Sri Lanka arasında 1987’de imzalanan barış antlaşması uyarınca Hint birlikleri adaya çağrıldılar (1990’a kadar adada kaldılar). Antlaşma uyarınca Tamilce ve İngilizce yeniden resmî dil ilan edileli ve Tamillerin yaşadıkları bölgelere daha çok özerklik tanınması sözü verildi.
Hint birliklerinin adadan 1990’da ayrılmalarından sonra, kuzeyde ve doğuda kısa bir barış dönemi yaşan- dıysa da, Haziran 1990’da ayrılıkçı Tamil Kurtuluş Kaplanlarının silahlı saldırıları adayı yeniden karıştırdı. Şiddet olayları tırmanarak binlerce kişinin ölmesine yol açarken, huzursuzluklar öbür kesimlere de sıçradı ve 1987- 1990 arasında Seylanlılar Halk Kurtuluş Cephe- si’nin hükümeti devirmek için yürüttüğü kanlı harekât sonucunda, hareketin önderleri yakalanıp öldürülün- ceye kadar (1989 sonu), her kesimden binlerce genç Seylanlı çarpışmalara katıldı. Nisan 1993’te muhalefet önderi Lalith Athulathmudoli’nin bir seçim gezisinde, cumhurbaşkanı Ranasinghe Premadasa’nın da 1 Mayıs törenleri sırasında öldürülmeleriyle sürüp giden olaylar, Tamil gerillalarının 1 Ekim 1993’te, ülkenin kuzey kesiminde bir garnizona düzenledikleri saldırıyla (yaklaşık 300 kişi öldü) daha da tırmandı. Bu arada, 7 Mayıs 1993’te parlamento, öldürülen cumhurbaşkanının yerine Dingiri Banda VVijetunge’yi cumhurbaşkanlığına getirdi.
