SUDAN CUMHURİYETİ
GENEL BİLGİLER. Yu/ölçunıu 2 505 065 knv Başkeııtı. Hartum (476 281) nıii ; 1991 tah.ı. En büyük kcntr Omdurmarı (526 282 nuf.; 199ı)
TOPLUM YAPISI. NütuMj_a*$91 tah )■ 25 900 000; nutus yoğunluğu. Km-‘ve 10 kışı. Nutus da¬rılımı (1909): Kenlleıde % i >; kırsal kesimdi’ l’<> 65 Yıllık nutus artış hızı (1990i: %2,9 Resmîdılı. Arapça. Başlıta dinler- Mâm, c ant ılık, hırıstıyan-
EĞİTİM VE SAĞLIK. Okuma vazma oranı (1991): Yetişkin nüfusun %25’ı. Üniversite .sayısı (I989). 5. Ortalama omur ıl 990): Kadınlaıda— 55; er¬keklerde— 51. Bebek ölüm oranı (1990): 1 000 canlı doğumda 107.
EKONOMİ. GSMH (1990): 8,5 milyar dolar; kışı başına ulusal gelir: i30 dolar Ftkın nutus dağılımı (1989)- Taıırrı— %fı4; sanayi, ınadent ılık ve vapı sanayisi— “‘«ft, hı/metlor, ticaret ve devlet me-murları— %23. Dış ticaret 11990 tah.ı: Dışalım—
1 milyar dolar; dışsatım— 46 5 milyon dolar; tica¬ret yaptığı başlı< a ulkeleı Suıulı Aıabıstan, ABU, Ingiltere, Mısır. Para hırımı. 1 Sudan lirası 100
YÖNETİM. Turu. Askerî vonetım. Yasama gutu- Millet Meılısı (1989’da kapatılmıştır) Yönetim bolümlenmesı: 9 eyalet
ULAŞIM. Demiryolları (1988ı. Toplam 5 501 km Karayolları (1985). Toplam 6 599 km. Başlıca li¬manları- 1 Başlıca havaalanlaıı: 1.
mevsiminde). Güneye doğru ilerlendikçe yağışlar ve nem artar. Güneybatı kesim sıcak ve yağışlıdır: Ortala¬ma sıcaklıklar yıl boyunca 26 °C dolayında, yıllık yağış toplamı 1 000 mm’nin üstündedir.
Sudan toprakları Nil ırmağının iki kolu tarafından akaçlanır. Ülkeye güneyde Uganda’dan gelen Beyaz Nil, Hartum’da Mavi Nil’le birleşir. Etyopya dağların¬dan gelen Mavi Nil, debinin büyük bölümünü getirir. Beyaz Nil’se, sularının büyük bölümünü güney kesim¬deki Sudd bölgesini kaplayan bataklık alanda yitirir. 354 km’Iik Congley kanalıyla Beyaz Nil’in Sudd bölge¬sinde dağılması önlenip, Kuzey Sudan ve Mısır’da sula¬mada yararlanılması tasarlanmış, ama iç savaş, çalışma¬ları kesintiye uğratmıştır.
Doğal bitki örtüsü, güneydeki alçak kesimde batak¬lık çayırlardan, yüksek bölgelerde tropikal yağmur or-manlarından, güneydoğu kesimde savanalardan, ku-
zey kesimdeyse yarı çorak alanlardan oluşur. Özellikle güney kesimdeki ormanlarda ve savanalarda hayvan topluluğu çok sayıda yaban hayvanı içerir: Filler, gerge-danlar, arslanlar, parslar, zebralar, zürafalar, timsahlar, suaygırları, maymunlar, antiloplar, ceylanlar, vb.
Elverişsiz ulaşım koşulları, ülkedeki küçük demir fili¬zi, bakır, manganez, kromit ve alçı yataklarının gerekti¬ğince işletilmesini engellemektedir. Yakın dönemde, Kızıldeniz kıyıları açıklarında bir petrol yatağı bulun¬muştur. Ülkede ayrıca, az miktarda altın çıkarılır. TOPLUM YAPISI
Sudan nüfusu, etnik bakımdan iki büyük bölgesel top-luluğa ayrılır: Kuzey kesimdeki Arap-Afrikalılar; güney kesimdeki Nilotlar.Ülketopraklarının üçte ikisini kapla¬yan ve kentlerin çoğunun bulunduğu 12 kuzey ilindeki en önemli etnik topluluklar, deve yetiştiriciliğiyle geçi¬nen Kababiler, ırmakların kıyılarında yerleşmiş Caalin- ler ve Şakiyalar, kuzey Nil kıyılarındaki Nubiler, Kordo- fan yaylasında yaşayan Nubalar ve batı kesimdeki Fur- lardır. Kuzeyde yaşayanların çoğu Arapça konuşurlar ve müslümandırlar. Güney bölgesinde Dinkalar, Anu- aklar, Nuerler ve Şilluklar, bölgenin batı kesimlerinde Azandeler, Borlar ve Co Luolar, en güney kesimde de Açoliler ve Lotuholar yaşar. Bu topluluklar Afrika dilleri konuşurlar ve çoğu cancılıkla ilintili yerel dinlere bağlı¬dırlar; ayrıca hıristiyan bir topluluk da vardır (ülke nüfu¬sunun % 73’ü müslüman, % 17’si cancı, % 8’i hıristi- yandır). Resmî dil Arapça’nın ve Afrika dillerinin yanı sı¬ra, güney kesimde İngilizce de olduça yaygındır. Kuzey ile güney arasındaki siyasal anlaşmazlıklar ve kültür farklılıkları, ulusal bütünlüğü uzun süredir ciddi biçim¬de tehdit etmektedir.
Kentlerin çoğu küçüktür. Hartum, Kuzey Hartum ve Omdurman yerleşme alanlarının dışındaki büyük kent¬ler, Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan ile Kordofan’daki
Çizimlerde Sudan’daki Vav ve Hartum kentlerinin aylık sıcaklık ortalamaları (kırmızı)jve aylık yağış ortalamaları (mavi) verilmiştir. Güney Sudan’daki Vav’da, bir yağışlı-bir kurak mevsimi bulunan tropikal iklim egemendir. Mavi Nil ve Beyaz Nil ırmaklarının birleştikleri yerde bulunan başkent Hartum, çöl ikliminin etkisindedir.