SUMBAVA, Endonezya’da Sunda grubuna dahil ada. L ve Flores adaları arasındadır, çümü 14.750 km.2, nüfusu 4i kadar, merkezi Raba’dır.
SUN YAT-SEN ya da ZHONGSHON (1866 şan/Guan-dung-1925 Pekin devlet adamı. Mançu haneı devrilmesi ve bir cumhuriyel ması için azimle yürüttüğü le nedeniyle/Çin’de hem mi ler hem de komünistler tan saygıyla anılan büyük bir id devrimcidir. Yoksul bir çiftçij luydu. Honolulu ve Hong misyoner okullarında okud Kong Tıp Koleji’ni bitirdikteı (1892) pratisyen hekimlik yaj yal konulara ilgi duyarak Henry Georg’un yazılarını 1894’te devrimci hareketi 1895’te Kanton’da Mançu h na karşı başarısız bir ayaklaj zenledi. Daha sonra yurt dıi tı. Devrimci harekete ve dang’a yardım sağlamak
e tteıfic ‘ Oartfurt
ADALARI, G
Okyanusu
HÜ
1980
SURE
Avrupa, Amerika ve Japonya’yı dolaştı. Düşüncelerini üç temel ilkede hıi özetlemekteydi: Demokrasi, milliyet-<^8< ve sosyalizm. Mançu hanedanı tail’de devrildi. Sun Yat-Sen bu «fevrim sırasında yurda döndü ve geçici cumhurbaşkanı oldu. Ancak id ay sonra yerini kuzeyli bir savaş ağası olan Yuan Şikay’a bıraktı. Yu-Şikay’ın ülkeyi diktatörce yönet-ineye başlaması üzerine ona karşı ayaklanma düzenlediyse de ba-ı otamayarak sürgüne gönderil-1921’de Çin’e döndü ve Kanda kurulan Güney Çin Cumhuri-‘ne başkan seçildi. Kuzeyli sa-ağalarına karşı mücadeleyi sürek için, Sovyetler Birliği’nin de ımıyla bir askeri güç oluşturdu. 4’te Pekin’e giderek ulusal bir ma konferansı toplanması için atara başladı. Bu konferansın ntıları sırasında da kanserden
Y, Cevdet (1899 Trabzon-İstanbul), asker, devlet adamı, dye’nin beşinci cumhurbaşkanı. :*i Askeri Lisesi’ne girdi. Birinci Savaşı nedeniyle ordunun gereksinmesini karşılamak da son sınıf öğrencisiyken kampına gönderildi (1917). savaşlarına katıldı ve yararlı-gösterdi (1918), ancak yaralandı Ingiliztere tutsak düştü. Türki-*ye döndü ve Kurtuluş Savaşı’na (1920). Güney Cephesi’nde îlara karşı savaştı (1921). Balesi’ndeki savaşlarda da gö-afdı. Zaferden sonra Harp Oku-ı bitirdi. 1930’da Harp Akademi-mezun oldu. 1960 Ağustos genelkurmay başkanlığına li. Cemal Gürsel’den boşalan aşkanlığı sorununu çözüm-amacıyla 16 Mart 1966’da jriyet Senatosu kontenjan se-jüne atandı. 28 Mart 1966’ cumhurbaşkanı seçildi. Bazı ül-l ziyaret etti. 12 Mart 1971 Muh-’mn yol açtığı siyasi bunalım-losa sürede çıkılması için çaba tı. Görev süresi dolunca (28 1973) Cumhuriyet Senatosu üyesi oldu.
ı ADALARI, Güney Çin Deni-Hint Okyanusu arasında, Ma-
Cevdet Sunay
leysiya grubunun batı bölümünü oluşturan, Endonezya’ya bağlı adalar. İki kısma bölünür: 1) Büyük Sunda Adaları: Cava, Sumatra, Borneo, Sulavesi ve çevresindeki öteki adalar (toplam yüzölçümü 1.318.000 km.2, nüfusu 112.000.000); 2) Küçük Sunda Adaları: Timor ve Bali arasında uzanan Adalar zinciri (toplam yüzölçümü 75.520 km.2, nüfusu 7.000.000).
SUNGURLU, Çorum iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kent. İlçe toprakları düzlük, tepelik ve yay-lalık alanlardan oluşur. Tahıl tarımı, bağcılık ve hayvancılık yapılır. Te-kel’e ait tuzlalar vardır. Kent, Buda-közü Çayı vadisinde kuruludur. Yüzölçümü 2.604 km.2, ilçe nüfusu 81.665, merkez nüfusu 30.521 (1990).
SUPAP, açılıp kapanarak bir akışkana yol veren ya da kontrol edilmesi istenen bir kaba akışkan giriş çıkışını denetleyen mekanik aygıt. Kullanıldıkları yere göre değişik biçimde (konik, iğne vb.) olabilirler. İçten yanmalı motorlarda silindirlere yakıt veya hava girişi ile yanmış gaz çıkışını düzenleyen supaplar emme ve egzoz supapları olarak adlandırılır. Bu supaplar eksantrik milli (kamlı mil) tarafından hareket ettirilen itici çubuklarla çalışır ve geri dönüş hareketi bir yayla sağlanır. Supap iticileri ile supap arasında motor yapım-cısınca belirlenen çok küçük bir boşluk (0,3 mm. gibi) bırakılır. “Sen-til” adlı bir aletle yapılan bu işlem “supap ayarı” olarak bilinir.
SUPERİOR GÖLÜ, ABD ve Kana-da’da göl. Kuzey ve doğuda Kanada’nın Ontario eyaleti; güneyde Michigan, Wisconsin ve batıda Minnesota eyaletleri içinde kalır; Kana-da-ABD sınırı üzerinden geçer. Beş
büyük gölün en kuzey ve en batıda kalanı ve dünyanın en büyük tatlı su gölüdür. Yüzölçümü 84.131 km.2, en derin yeri 410 m.’dir. Bütünüyle donmaz; nisan-aralık arası ulaşıma en elverişli zamanıdır, güneydoğu ucundan St. Marys Irmağı ile Huron Gölü’ne bağlanır.
SUPREMUM EN KÜÇÜK ÜST SINIR
SUR, Fenike’de kent. İ.Ö. 3 binde kıyıya yakın küçük bir ada üzerinde kuruldu. Kent, önceleri Sidon’un bir sömürgesiydi. Mısır ile ittifak yaparak Sidon’un vesayetinden kurtuldu (İ.Ö. 14. yüzyıl) ve bir kent devleti oldu. İ.Ö. 887’de bir İştar rahibi olan İtobaal yeni bir hanedan kurdu. Bu hanedan, Kıbrıs’ın bir kısmıyla beraber, Beyrut’a kadar olan kıyı şeridine egemen oldu. Surlular bu hanedan döneminde Fenikelilerin en seçkin kolonisi olan Kartaca’yı kurdular. İ.Ö. 701’de Asur Kralı Se-neherib bütün bölgeyi kontrol altına aldıysa da Sur’un tamamını ele geçiremedi. Bunun nedeni, kentin kısmen ada üzerinde bulunmasıydı. Babil Kralı II. Nabukodonosor, adayı 13 yıl (İ.Ö. 585-572) kuşattı, ama alamadı. İ.Ö. 332’de Büyük İskender 7 aylık bir kuşatmadan sonra Sur’u ele geçirdi; 10.000 Surlu öldürüldü, 30.000’i köle olarak satıldı. İskender, kentin kara tarafındaki eski kısmını yıkarak elde ettiği molozlarla adaya 6 metre genişliğinde bir yol yaptı ve adayı karayla birleştirdi. Kent kısa bir süre sonra yeniden toparlandı. İ.Ö. 200’lerde Seleukos-lar’ın egemenliği altına girdi. İ.Ö. 63’te Roma İmparatorluğu’na bağlandı. Romalılar devrinde ipekli ve cam eşya ihracı alanında yeniden ün kazandı. Hıristiyanlığın ilk yüzyılında burada bir Hıristiyan cemaati oluştu; daha sonra piskoposluk merkezi oldu. 636’da Araplar’ın eline geçen, 1089’da Selçuklular, 1124’te Haçlılar tarafından işgal edilen Sur, 1291’de Mısır Memluklarının eline geçti. 17. yüzyıl başında kenti kalkındırmak için yapılan çabalara karşın Sur, eski durumuna bir daha kavuşamadı.