TİRE, İzmir iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kent. Küçük Menderes vadisinin güneyindeki Aydın Dağları eteklerinde kurulmuştur. Çok çeşitli tarım ürünleri yetiştiren bir yörenin ticaret merkezidir. Yüzölçümü 802 km.2, ilçe nüfusu 77.314. merkez nüfusu 37.855 (1990).
TİREBOLU, Giresun iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasaba, ilçe Hartiş Irmağfnın Karadeniz’e ulaştığı noktanın batısında ve Gire-sun-Trabzon karayolu üzerine kurulmuştur. Virajlı bir yolla Gümüşhane’ye bağlanır. İlçede fındık, mısır ve elma ekimi oldukça gelişmiştir. Yüzölçümü 867 km.2, ilçe nüfusu 33.458, merkez nüfusu 13.144 (1990).
TİREN DENİZİ, İtalya Yarımadası’ nın batısında, Sicilya’nın kuzeyinde ve Sardinya ile Korsika’nın doğusunda kalan Akdeniz’in ikincil denizlerinden biri. Akdeniz’in deniz ulaşı-
mı bakımından en önemli parçasıdır.
TİROİT, gırtlağın ön ve arkasında yer alan bez. Kalkanbezi de denen tiroit, çok önemli rolü olan bir iç salgıbezidir. Fizyolojik yönden kemiklerin ve cinsel organların gelişmesi, büyüme, deri ve kıl oluşumu tiroit bezinin düzenli çalışmasına sıkı sıkıya bağlıdır. Tiroitin çalışmasını başka bir iç salgıbezi olan hipofizin salgıladığı tireotrop hormonu düzenler. Buna karşılık tiroit hormonları da hipofizin çalışmasını etkiler. Tiroit bezinin fazla çalışması (hipertiro-idi) vücutta aşırı kıllanma gibi fizyolojik bozukluklara, aşırı sinirliliğe, ki-
lo kaybına vb. yol açar; aynı şekilde tiroitin yetersiz ya da çok yavaş çalışması (hipotiroidi) da fizyolojik bozuklarla kendisini gösterir. Tiroitin iç salgıbezlerinin düzensiz çalışması sonucu şişmesi şeklinde görülen hastalığa guatr denir. Tiroit bezinin hormon salgılaması büyük ölçüde vücuda giren iyot miktarına bağlıdır. İyot eksikliği olduğunda tiroit aşırı çalışarak irileşir ve basit guatra yol açar.
TİROL, Batı Avusturya’da, batıda Vorarlberg ile, doğuda Salzburg arasında kalan eyalet; tarihsel ve coğrafi bölge. Yüzölçümü 12.500 km.2, nüfusu 594.000, merkezi Innsbruck’tur. Alpler’in çeşitli kollarıyla kaplı, dağlık bir yöredir. Batıdan doğuya İnn Irmağı ile kesilir. 1919 St. Germain Antlaşması ile güney kesimi İtalya’ya verilmiştir. Bu bölge İtalyanlar tarafından Yukarı Adige olarak adlandırılır.
TİRSİ, kemiklibalıkların hamsigiller familyasından, Avrupa denizlerinde yaşayan bir balık (Alosa alosa). Boyu 60 cm. kadardır. Solungaç kapakları arkasında birkaç kara benek bulunur. Yumurtlamak için, şubat ayından başlayarak tatlı sulara girer. Yavrular haziranda çıkar. Ağustosta ana balıklar yavrularıyla beraber tekrar denize dönerler. Tatlı sulardayken etleri daha lezzetli ve yağlı olur.
TİRYAKİ HAŞAN PAŞA -* HAŞAN PAŞA, Tiryaki
2081
