TOGAN, Ahmet Zeki Velidi (1899 Kuzen, Sterlitamak/Başkırdistan -1970 İstanbul), tarihçi. Kazan Üniversitesi’nde okudu; Kazan ve Ufa’da medreselerde Arap edebiyatı ve Türk tarihi dersleri verdi (1912-1915). Türk ve Tatar tarihi üzerindeki çalışmalarıyla ün yaptı. Duma’da Ufa ili temsilcisi olarak politik yaşama atıldı (1915). Rusya Kurucular Meclisi üyesi (1917), Sovyet Başkır-distan Cumhuriyeti savunma bakanı (1919-1920) ve devlet başkanı oldu (1920). Sovyet yöneticileriyle arası açılınca Güney Türkistan’a giderek Sovyet aleyhtarı Basmacılarla işbirliği yaptı. 1923’te Paris’e, sonra Berlin’e gitti. Türkiye’ye gelince (1925), İstanbul Üniversitesi Türk Tarihi profesörlüğüne getirildi. Viyana Üniversitesi’nde İbn Fad-lan’s Reiseberichte” (İbni Fadlan’ın Seyahatnamesi, 1939) adlı teziyle doktorasını verdi. II. Dünya Savaşı’nin başlaması üzerine İstanbul Üniversitesi’ne tarih profesörü olarak döndü. Başlıca yapıtları: ‘Türk ve Tatar Tarihi” (1912), “18. Yüzyıl Fergana Tarihi” (Rusça, 1915), “Biru-ni’s Picture of the World” (Biruni’ nin Dünya Hakkındaki Tasavvuru, 1940), “Umumi Türk Tarihine Giriş” (1946-1970), ‘Tarihte Usul” (1950-
1970), “Hatıralar” (1969) ve ölümünden sonra 1972’de yayımlanan “O-ğuz Destanı”.
2087