Torna İşlemleri

20.2. Torna İşlemleri

Döner yüzeylerin çok biiyük bir kısmi torna tezgahlarında ve revolvertezgahlarda işlenirler. Bu tezgahlar bir fabrikada kullanılan tiim takım tezgahlarının % 25 ‘vöO sini meydana getirirler.

Dairesel gövdeli parçaların yüzeylerinde en çok yapılan işleme, torna kalemini taşıyan arabanın boyuna ilerlemesi ile sağlanan düz torna işlemidir. (Şekil 101—«)

Tek uçlu kalemle, şekil verilerek yapılan torna işleminde;, yani karmaşık şekilli (küresel, kademeli, konik vJ>.) parçaların yüzeylerini işlerken kalem hem boyuna, hem enine hareket yapar (Şekil 101—b). Enine ilerleme için profil kalemlerimde kullanılabilir. Böyle fcarmaylr şekillerin tek uçlu torna kalemleri ile işlenmelerinde en iyi ve en basit yöntem istenilen şekli veren şablonların kullanılmasıdır (Şekil 101—c).
(a)
Şekil—101. a, b, c, d,: Döner dış yüzeylerin ana tiplerinin torna edilişleri

Çok uygulanan operasyonlardan birisi de vida dişi açmadır (Şekil 101—d). Modem torna tj»gahlan; metrik inç** ve diğer çeşitlerde vida dişleri açtıkları gibi çeşitli profillerde çok ağızlı vidalar da yaparlar (daha geniş bilgi için 23.2 kısmına bakınız).

Torna işi, kaba ve ince işlemlerden meydana gelir. Birçok halde yanm—bitirme ve has* sas tornalama işlemi sonraya bırakılır. Kaba işlemede işleme payının mümkün (dan biiyük bir kısmı Valdınlır, kaba parçaya bitmiş parçanın şekline yakın bir şekil verilir. Bu işlemlerde ulaşılabilecek yüzey kalitesi, SSCB GOST 2789—59 standardına göre V 3 tür.

Yanm — bitirme tornasında yüzey kalitesi daha yüksek işleme hassasiyeti nedeniyle V 4 e yükseltilir.

Parçaya son şekli ince torna sırasında verilir. Ekonomik olarak uluşalabilecek hassasiyet 3. ve 4. dereceden, yüzey kalitesi ise V4 ‘v V6 arasındadır. Çok ince toma işlemi ¿aş* lama yerine kullanılabilir, yani bu bir mikro İnce işleme operasyonudur, V8 lik bir yüzey kalitesi elde edilebilir»
• ProfU kelemi ; Parça üzerindeki itte nilen şekli kendiliğinden verecek şekilde özel olarak v taflanmış, ağzına profil verilmiş torria kalemi. ÇJV.

** inç ölçütü yerine piyatada genellikle “parmak ” ifadeti kullandır.

■ ■ 211
İÜ
Profil vererek tornalamanın en basit şekli konik yüzeyleri» işlenmesidir. Dar konik yüzeyler, (örneğin pah kırma gibi) düz ağızlı kalemler belli bir açıda ayarlanarak torna edilirler. Bir konik yüzey, el sportunun, konik tepe açısının yansı kadar bir açıya ayarlanması se el ile ilerletilmeğiyle de işlenebilir. Çok dur tepe açılı konik yüzeyler puntanuı ayarlanmasıyla* işlenebilirler. Koniklik açışı küçük ise bu ayarlama birçok amaç için yeterince hassas sonuç verir. Bu uygulamanın tek dezavantajı, torna fener miU ekseni ile parçanın punta delikleri ekseninin çakışmaması ve bu yüzden puntalann, deliklere iyice oturmamasıdır. Bir diğer güçlük te kuyruk puntasının eksenden kaçıklığının tam olarak hesaplan amam asıdır. Bazan ya deneysel ayarlamalar yapılır veya kuyruk puntası bitmiş bir parçaya vayahut mastara göre ayarlanır.

tş parçalarının dış yüzlerinin işlenmesinde üretimi arttırmak için çok çeşitli metotlar bulunmuştur. Tecrübeli tornacılar tarafından çok ilginç çözümler önerilmiştir. Bu alanda teme! eğilimler şöyledir: (1) Çok kalemli takımlan kullanarak işleme operasyonlarının konsantrasyonunu sağlamak (2) işleme zamanını azaltmak için operasyonu ve operasyon elemanlarının sıralarını planlamak (3) çok sayıda İş parçasını aynı anda torna etmek.
Şekil 102 ve 103 te gösterilen örnekler, çok tecrübeli ve başarılı tornacılar tarafından geliştirilmişler ve günlük çalışmalarda kullanılmışlardır.
Şekil—1 02. Bir milin toma tezgahında iki kalemle kaba işlenmesi
Şekil—103. Verimli toma. işlemi uygulamaları a- bir pulun aynı anda kesilmesi ve alnının düzeltilmesi; b- bir kaba parçadan dört supap yuvasının’ aynı anda torna edilişi
* Çok dar tepe açılı konik yüzeyler islenirken kuyruk puntası enine olarak kaçık bir pozisyona ayarlanır. İşlenen parçanın ekseni ile torna tezgahının fener mili ekseni çakışmazlar.
Leningrad Metal İşleri Fabrikasında tornacı Murzin kademeli milin kaba işlenmesi için çok kalemli sistemi (Şekil 102) uyguladı. Bu uygulama ile üretimi arttırdığı gibi tama tezgahının motor gücündentam olarak yararlanılmasını sağladı.

Şekil 103—a da aynı operasyonda (fakat bir önceki operasyon elemanında 1 nolu ka- -lem taraflından) dış çapı torna edilmiş (dan çubuk malzemeden bir rondelanın Aynı anda hem alnının torna edilişi hem de kesilişi gösterilmektedir. 2 ve 3 nolu kalemler aralama koyulan bakır ara parçası ile ayarlanmışlardır. Bu ara parçanın genişliği, rondelanın bitmiş Kalınlığı ile diğer yiiziin işlenmesi İçin bırakılan işleme payının toplamına eşittir. Bu uygulama ile işleme süresi yarıya indirilmiş olur. Bunun yanında daha önceki: kesme sırasın- -da ortaya çıkan çarpılma nedeniyle ince rondelanın bozulman olanağı büyük ölçüde azaltılmış olur. Bu yem metotda hiç bir deformasyon olmaz çünkü, kesme bölgesindeki kuvvetler birbirlerini dengelemektedirler.

Bir kaba parçadan dört adet supap yuvasının toma edilişi Şekil 103—b de gösterilmiştir. Şekilden de açıkça görüldüğü gibi supaplar önce i nolu kalemle toma edilirler, sonra bunların aralanndakanallar açılır. Bundan sonra 2 nohı kalemle her Ur supap yuvasına diş çekilir .Bundan sonra da boydan boya bir delik delinir, böylece supap yuvası kaba parçadan ayrılmış ohır ve matkap ucu üzerinde kalırlar.
Şekil—104. Bir torna tezgahı için dik sürgü ataşmam 1-kızaklar; 2- boyunduruk kenet; 3- yatay sürgü; 4 ve 8- kenetleme vidalan; 5- dik sürgü; 6- iş parçası; 7- toma fener mili; 9- kenetlen» so-. m unu ; 10-dik kızaklar; 11- indeks plâkası
Genel amaçlı toma tezgahlan çeşitli a taşınanlarla donatıldıklarında işleme kapasiteleri önemli ölçüde artar, örneğin divizör başlıklı bir dikey hareket «taşmanı (Şekil 104) monte edilerek kama yerleri açalabilir. (Şekil 105-a), bir dişli freze çakısı ile düz dişltteriş- ‘ lenebilir. (Şekil 105—b), yassı yüzeyler frezelenebilir (Şekil 105—c), altıgen başlar freze edilebilir (Şekil 105—d),kafaya belli bir açı verilerek konik dişliler işlenebilir (Şekil 105-e} bunlardan başka daha birçok iş yapılabilir. • V

Büyük parti ve seri imallatta çeşitli yan-otomatik ve otomatik torna tezgahlan kullap nılır. Bu takım tezgahlannın temel işleme prensipleri şunlardır:

(1) Paralel işleme: Her istasyonda her bir iş parçasının birkaç kalem aynı anda işler. Bütün kalemlerin kesmeye başlama ve bitirme zamanlan çakışmayabilir, fakat bütün kalemlerin belli bir süre için hep birlikte çalışmaları gerekir.
(2J Kademeli işleme: Her biı iş parçası yine birçok kalem tarafından işlenir ancak,bu kalemler operasyona sırayla başlarlar, her biri ancak bir önceki kalem operasyonunu bitirdikten sonra devreye girer.

(3) Paralel—kademeli işleme: Her Ur iş parçasını çeşitli kalem gruplan işler. Her grupta kalemler paralel çalışırlar ancak her bir grup , bir önceki grup operasyonunun tamamladıktan sonra devreye girer.
Şekil—105. Divizör başlığı ile donatılmış dik sürgü ataşmanı ile yapılan işler.

(4) Döner işleme: Bir adet veya bir grup kalem (kesici) takımı her bir iş parçasını, iş parçalanmn ve kalemlerin aynı anda yaptıklan dönüş hareketiyle işlerler. Dönüş saykılı sırasında her bir iş parçasının kendi kalemi veya takımı işler.

(5) Sürekli işleme: İş parçalan işleme bölgesine sürekli olarak beslenirler ve her bir iş parçasını bir veya daha çok kalem takımı işler.

Döner ve sürekli işleme düzenleri temelde farklıdırlar. Döner işlemede takım tezgahı sürekli olarak çalışırken kalemler iş parçasına doğru ilerler ve işleme bitim» geri çekilirler (git—gel hareketi), sürekli işleme esasına göre çalışan tezgahlarda koşullar uygun olursa iş parçası ile kalem arasındaki temasın devamlı olmasına çalışılır. Döner işlemede bu olanaksızdır.

Işieme özelliklerine göre yan—otomatik ve otomatik torna tezgahlan şu şekilde sınıflandırılabilirler:

(a) Otomatik kesme tezgahlan ve İsviçre tipi otomatik vida tezgahlan. (
(b) Tek iş milli* otomatik vida tezgahlan.
* “mil” kelimesi torna tezgahlan için “fener mili”aniammda kullanılmıştır. M.KJS. Son katalogunda (1977) bu ifade genelleştirilmiş ve bütün takm tezgahlan için “iş mili” ifadesi kullanılmıştır. Ç.N.
(c) Tek iş milli yan—otomatik toma tezgahlan.

(d) Çok iş milli çubuk ve sıkma tezgahlan.

(e) Otomatik kopye tezgahlan.

Otomatik kesme tezgahlan kısa çevreli parçalanıl tornasında, dif yüzeylere diş açılma* srnda ve punta deliklerinin açılmasında kullanılırlar. Çevresel yiizey torna edildikten aonıa iş parçasın ayn ayn çapraz sportlann üzerinde tpılunan profil kalemi ve kesme kalemi ile kesilip ayıdırlar. Bu tip bir otomatik tezgahta 2^5 adet çapraz sport bulunabilir. Bazı modellerde dip işleme kalemi için de sport vardır, bunlar ya delik delmek veya diş açmak için kullanılırlar.

Otomatik kesme tezgahlarında imal edilen tipik parçalar Şekil 106-a da gösterilmiştir. Şekil 106—b de gösterilen donanım şemasında otomatik tezgaha ayncabir merkezleme ve delme ataş manı da eklenmiştir.

İsviçre tipi otomatik vida tezgahlan (Bunlar aynı zamanda Kayar aynalı otomatikler diye de adlandınlıriar). Toma kalemleri (veya kesiciler) enine ilerlerken çubuk malzeme bu ilerlemeye bağlı olarak otomatik bir düzenle boyuna beslenir. Bu bağıl besleme sistemi nedeniyle bu tezgahlar yu kanda anlatılandan farklıdır. Bu boyuna besleme, çubuk malzemeyi kenetleyen aynayı taşıyan fener milinin boyuna hareketi ile sağlanır.

İsviçre tipi otomatik tezgahlarda imal edilen tipik parçalar Şekil 107 de gösterilmiştir.’

Tek ¡9 milli otomatik vida tezgahtan, operasyona giren biitün ünitelerinin (taret, taret sport, çubuk malzeme ilerletme ve kenetleme düzeni) tamamen otomatik çalışmalın ile revolver tezgahlardan ayrılırlar. Bu tezgahların üzerinde, altı adet kalem yuvası bulunan ve her seferinde mil eksenine dik pozisyonda indekslenen bir taret bulunabileceği gibi, Üzerinde çok fazla sayıda kalem yuvası bulunan ve mil eksenine paralel olarak indekslenen bir ta ret de bulunabilir. A1Ğ yuvalı revolver tezgahlarda genellikle üç adet çapraz sport vardır; ön, arka ve dik. > ‘ . .
(c) Tek iş milli yan—otomatik toma tezgahlan.
(d) Çok iş milli çubuk ve sıkma tezgahlan.

(e) Otomatik kopye tezgahlan.

Otomatik ketme tezgahlan kısa çevreli parçaların tornasında; dış yüzeylere diş açılma, anda ve punta deliklerinin açılmasında kullanılırlar. Çevresel yilzey toma edildikten sonra İş parçasın ayn ayn çapraz sportlann üzerinde bulunan profil kalemi ve kesme kalemi ile kesilip aynbriar. Bu tip bir otomatik tezgahta 2^5 adet çapraz sport bulunabilir. Bazı modellerde dip işleme kalemi için de sport vardır, bunlar ya deUk delmek veya diş açmak için kullanılırlar.

Otomatik kesme tezgahlarında imal edilen tipik parçalar Şekil 106—a da gösterilmiş* tir. Şekil 106—b de gösterilen donanım şemasında otomatik tezgaha aynca bir merkezleme ve delme ataşmanı da eklenmiştir.

İsviçre tipi otomatik vida tezgahlan (Bunlar aynı zamanda Kayar aynalı otomatikler diye de adlandırılırlar). Toma kalemleri (veya kesiciler) enine ilerlerken çubuk malzeme bu ilerlemeye bağlı olarak otomatik bir düzenle boyuna beslenir. Bu bağıl besleme sistemi ne- -deniyle bu tezgahlar yukarıda anlatılandan farklıdır^ Bu boyuna besleme, çubuk malzemeyi kenetleyen aynayı taşıyan fener milinin boyuna hareketi ile sağlanır.

İsviçre tipi otomatik tezgahlarda imal edilen tipik parçalar Şekil 107 de gösterilmiştir.

Tek if milli otomatik vida tezgahlan, operasyona giren bütün ünitelerinin (taret, taret sport, çubuk malzeme ilerletme ve kenetleme düşeni) tamamen otomatik çalışmalan Ue revolver tezgahlardan ayrılırlar. Bu tezgahların üzerinde,altı adet kalem yuvası buhman ve her seferinde mil eksenine dik pozisyonda indekslenen Ur taret bulunabileceği gibi, üzerinde çok fazla sayıda kalem yuvası bulunan ve mil eksenine paralel olarak indekslenen bir ta ret de bulunabilir. A1& yuvalı revolver tezgahlarda genellikle üç adet çapraz sport vardır; ön, arka ve dik. ‘ ‘
Şekil—107. İsviçre (ipi otomatik vida tezgahında imal edilen tipik parçalar

Bu otomatik tezgahlarda imal edilen tipik parçalar Şekil 108-a da gösterilmiştir. Şekil 108—b de verilen donanım şeması, çubuk malzemeden bir tapanın torna edilmesi için kullanılan düzeni göstermektedir. Çubuk malmezeme stopa kadar itilip kenetlendikten sonra ilk üç yuvadaki takımlar punta deliğini açar, sonra deler, daha sonraa da merkez deliğini genişletirler. Bundan sonra 4. ve 5. yuvalardaki kalemler parçanın dışını torna eder, iç yür züne şekil verirler. 6., 7., 8. yuvalardaki takımlar dış yüzde ince torna, delikte ince işleme yapar ve iş parçasının arka kısmında şekilli bir kanal açar. 9. ye 10. yuvalardaki kaimler alınlan ve iş parçasının içindeki göbek kısmını istenilen ölçüde toma ederler. 12. noiu yuvadaki stop iş parçasını tutarken 11 nolu yuvadaki kesme kalemi iş parçasını keserek çubuktan ayırır. Burada gösterilen otomatikte çapraz sport yoktur, bütün çapraz işlemeler (enine işlemeler, alın tornası v.b.) taretin dönüş hareketi ile sağlanır.

. Otomatik vida tezgahlarında taretin ve çapraz sportun bütün hareketlerini üzerinde sabit ve değiştirilebilir kamlar bulunan kam mili düzenler.

Otomatik vida tezgahlarında; boyuna ve enine toma işlemleri vida açma ve delik delme işlemleri gerçekleştirilir.

Tek iş milli yan—otomatik, torna tezgahlan. Bunlar ya aynalı veya puntalı tipte olurlar. Bu iki tip arasında dizayn yönünden önemü bir fark yoktur. Puntalı tip önemfi bir değişkilik yapılmaksızın aynalıya çevrilebildiği gibi, aynalı da puntaiıya kolaylıkla çevrilebilir. Tek millî yan—otomatik toma tezgahlarının bütün modellerindeiki veya Uç araba var* dır, fakat uzun parçaliur toma edilirken araba sayısı arttınlabiiir. Bu arabalar ; çapraz, boyuna, karmaşık düz veya eğri sel hareketlere sahiptirler.

İç konikler ve iç yuvalar bazan aynalı tip yan—otomatiklerde işlenirler. Bu durumda, toma kalemleri ya aynı anda operasyona girerler veya sıralı olarak boyuna ve enine işleme yaparlar. Bu yan—otolatiklerde çaplan 75 *v 1000 mm arasında değişen parçalar işlenebilir.

Büyük yığın ve seri imalatta en çok kullanılan tezgah tipi, tek milli, çok kalemli yan-otomatik puntalı toma tezgahıdır. Bu tipin Sovyet yapısı 1721 modeli Şekil 109 da gösterilmiştir.

Taban üzerine monte edilmiş olan 1 nolu yatak, rijit gri döküm demirden yapılmıştır, üst kısmında üst takım arabasının* (4) çalışması için dikeyle 35° lik açı yapan iki adet kı-
* .* Bunlara “özel kater ” de denilebilir.
* * • • . ’ T ‘ – f – –

zak vardır. Bu kızakların aşağısında alt takım arabasının (8) hareket edeceği kızaklar vardır. Punto (5) üst fcmakİMT boyunca hareket eder. Yatağın sol tarafına kafa (2) monte edilmiştir. üst ve alt arabaları hareket ettiren hidrolik silindirler yatağın sol tarafına yerleştirilmiş’: tir.3 nolu iş parçası iş miline monte edilen ve ilerleme hareketi ile kontrol edilen bir pnö-mutllc aletle kenetlenir. Punta Üzerindeki (6) mil 7 nolu pedalla kontrol edilerek ileri hareket ettirilip geri çekilir./ Alt takım arabası (8) kafanın altına yerleştirilmiş olan hidrolik hareket mekanizmasıyla boyuna hareket ettirilir. 8 nolu takım arabasının raine hareketi ise yatağın alt monte edilmiş özel bir kam siirgü üzerindeki kamla (düz kam) sağlanır.

Kesim hareketinin sonunda kalemler, kanun altına yerleştirilmiş olan kalem çekme mekanizması ile iş parçasından geri çekilirler, üst araba (4) alt arabanın benzeridir, fakat bir kam aracılığıyla sadece en|ne ilerleme.yapabilir. Bu arabanın boyuna hareketi, sadece pods-yonunun ayarlanman için bir kılavuz vidası yardımıyla yaptmlanharekettir.

Şekil 110—a da punta tipi bir yan-otomatiğin takım donanım şeman verilmiştir. Burada 2 ve 6 nolu iki düz torna kalemi boyun« hareket arabasının (alt araba) (1) sportuna bağlanmıştır. 2 nolu kalem 7 nolu kam tarafından güdülerek iş parçasının A konik yüzünü torna eder. 3 ve 5 nolu şekilli kalemler radyal ilerleme yapan 4 nolu çapraz sporta monte e-dümişleıdir.
Şekil 110—b de gösterilen takan donanım şeman; tek milli yan—otomatik tezgahın aynasına bağlanmış konik—rulman dış kasnağının işlenmesi için kullanılmaktadır.

Çok iş miUİ çubuk işleme tezgahlan. Bu gruptaki tezgahlar aynca; dönen veya sabit iş parçalan İçin kullanılan yatay tezgahlar veya sürekli veya kademe hareketli yan otomatik dikey aynah tiplerde tezgahlar olmak Üzere ikiye ayrılırlar. ■■■■<

tş parçasının dönüşüne göre çalışan yatay çok iş milli sıkma tezgahlan endüstride geniş ölçüde kullanılmaktadır. Sabit iş parçası ve döner toma kıdemi esasına göre çalışan yan —otomctikler çok daha azkuUanıkriar.

Sürekli çalışır tipte çok iş milli dik yan—otomatik tezgahlar (döner işleme için) punta-lar arasında veya aynaya bağlı parçaların işlenmesi için kullanılırlar. Yükleme istasyonunun dışında bütün istasyonlarda aynı operasyonlar yapılır. Bütün kesiti takım arabalarında aynı kalemler, aynı şekilde ayarlanırlar. Böyieoe tezgah esasında, milleri yavaş dönen bir mil kafan üzerine yerleştirilmiş çok sayıda tek iş milli—çok kalemli yan—otomatik tezgahın kombinezonu haline getirilmiş olur. Operatör bitmiş iş parçaiannı indirir ve iş mili kafası yük- (
kine bölgesine girince yeni bir kaba parça yerleştirir. İş mili kafan’süsekfi olarak döner fakat yükleme bölgesine giren her iş milinin dönüşü otomatik «dank durur ve yeni kaba parça yüklenmiş olarak yükleme bölgesinden ayrıldığı anda dönüş yine otomatik olarak başlar.
Şekil—111. Kademeli hareket tipinde altı dik iş milli yan—otomatik tezgah
Kademeli tipte yan—otomatik tezgahlar altı veya sekiz iş milli olarak mevcuttur. Bunların hemen hemen tamamı sıkma operasyonlan için kullanılır.

Bu tipten altı iş milli bir yan—otomatik tezgah Şekil 111 de gösterilmiştir. Aynalı (2) dik iş milleri, iş milikafaa (1) üzerine yerleştirilmişlerdir. Bu kafa 60° lik açılarda indekde-me yapar. Miller, milkafasınm dönüşüne (indeksleme)bağlı olmaksızın dönerler. îşmlli kafasının merkezinde alttgen bir kolon(4) vardır. Bu kolon üzerinde beş adet kalemlik vardır, bu kalemlikler hem yatay hem dikey yönde ilerler. Kaba parçalar aynalara yükleme istasyonunda (6. istasyon) bağlanırlar.

Her biri kendi operasyonuna göre takımla donatılmış ve istenilen sıraya göre direnlenmiş beş istasyonun beşinde birden beş iş parçası aynı anda işlenir, her istasyonda her iş parçası üzerinde başka başka operasyon yapılır. Her iş parçan istasyondan istasyona in* dekdeme ile ilerledikçe her biri üzerinde beş operasyonluk işleme saykıh (çevrim) tamam* lanmış olur.
Saykıl tamamlandığında bitmiş iş parçası altıncı (yükleme ve boşaltma) İstasyona gel,-miş olur. Burada milin dönüşü durur ve yiıkanda da belirtildiği gibi tezgah operatörünün bitmiş parçayı indirip yeni kaba parçayı yüklemesine olanak sağlar.

Bu tip yan—otomatik tezgahlar; iki, farklı iş parçasını aynı anda işlemek, veya aynı iş, parçasının iki yüzünü işlemek veya üretimi iki katına çıkararak aynı iş parçasını işlemek için kullanılabilir. Buna ikili indeksleme de denir, çünkü bir birinin karşısında iki adet yükleme—boşaltma istasyonu vardır. İkili indeksleme sadece oldukça basit parçalar için kullanılabilir, çünkü her parça için toplam istasyon sayısınınm ancak yansı ayrılabilir.

Şekil 112 de altı iş’ milli bir dik sıkma tezgahının takım donanım şeması verilmiştirj nolu istasyonda bitmiş iş parçası indirilerek aynaya yeni bir kaba parça yerleştirilir. Bunu izleyen istasyonlar (n den IV e kadar) iç ve dış yüzeyler işlenir.
Kyükleme istasyonu)
F
yA
■Y.\ y/j

Şekil—112. Altı iş milli dik sıkma tezgahı için takım donanım şeması
Çubuk malzemeden yapılan parçalar, daima yatay—çok iş milli çubuk t«ggnManmiy işlenirler. Eğer bu tezgahlar özel yükleme aletleriyle donatılırsa parçalar halındaki kaba parçalar da işlenebilir.

Çok iş milli tezgahların pek çoğunda dört veya altı iş mili vardır. Beş veya sekiz iş milli olanlar daha az kullanılırlar.

Çok iş milli çubuk tezgahlarında yapılan ayarlama ve kullanılan torna kalemleriyle ilgili örnekler Şekil 113 te gösterilmiştir.
Şekil 113—a da gösterilen donanım düzeni dört İş milli düz otomatik çubuk tezgahı içitı kullanılmaktadır. Bir kural olarak bu dört iş mili birbirlerinin altına gelecek şekilde bir düşey doğru boyunca yerleştirilmişlerdir. Bu, paralel hareketli otomatik tezgah için Ur örnektir. Her iş milinde aynı operasyon yapılmaktadır (bunların istasyon adı verilemez çünkü bir indeksleme hareketi yoktur) ve saykılın sonunda genellikle dört adet işparçası imal edilmiş olur. ;
(c)
1
* Ü%=|

OT-g|E^3-.

(a)
fb)
Şekil—113. Çok iş milli otomatik çubuk tezgahı için takım donanım şeması
– Şekil 113—b de kademeli işleme prensibine göre çalışan dört iş milli bir çubuk tezgahının takım şeması verilmiştir. Şekilden de görüldüğü gibi her istasyonda başka bir operasyon yapılmakta ve saykıl sonunda tek bir parça eldeedilmektedir.

, Paralel—kademeli işleme metoduna göre çalışan sekiz iş milli bir çubuk tezgahının çalışması Şekil 113—c de gösterilmiştir. Burada her biri iki paralel gruptan meydana gelen istasyonlarda ayn ayn operasyonlar yapılır. Her saykılın sonunda aym anda iki işparçası işlenmiş olur.

Çok iş milli otomatik tezgahlar için donanım dizaynı yapılırken olanaklar elverdiğince operasyon elemanlarını birleştirmek ve her istasyonda hemen hemen aym saykıl sürerini elde etmek gerekir.

Konik boğazlı somunun dört iş milli otomatik tezgahta yapılması için kullanılan dona* mm, Şekil 114 te gösterilmiştir. Bu düzenlemede altıgen kentli çubuk malzeme stopa doğru iki somun için gerekli olan boy kadar itilir. I ve Ulnolu istasyonlardaki şekillendirme ka-
Şekil—114. Dört iş milli otomatik çubuk tezgahında somun imalâtı için kullanılan takım donanım şeması
teinleri konik boğazı torpa eder ve aynı antla bir sonraki kesme işlemi için çubuk malzeme üzerinde kanal açarlar. Somunlar O ve IV noiu’ıstasyonlarda kesilip ayıdırlar, Delme işlemi kademeU matkap uçlarıyla yapılır.