VİTES

Alm. Gang, Fr. Vitesses, İng. gear. Ben:inli
ve dizel motorlu taşıtlarda güç ve hız değiştirmeyi
! ağlayan dişli donanımı. Taşıt ilk harekete geçerken, hız
! :azanırken, yokuş çıkarken ve inerken tekerleklerden
ı notora değişen yükler intikal eder. Motorun devamlı
yüksek devirde dönmesi hem yakıt sarfiyatını arttırır
İ tem de mekanik akşamların hasara uğramasına sebep
olur. Farklı büyüklükteki yükleri en iktisatlı şekilde
1 arşılamak üzere motor devrinin değiştirilmesi, bir
başka ifade ile motor gücünün değiştirilmesi istenilir.
] lu işlem dişli gruplarından meydana gelen vites dona1
ıımı ile sağlanır.
Taşıt hızı vites kademeleri ile değiştirilir. Vites kademeleri
motor krank şaft devri ile tekerlek şaft devrinin
< ranma uygun dişliler seçilmek suretiyle temin edilir,
/ites fişlileri vites kutusu denilen bir muhafaza içerisindedir.
Vites kutusu motor ile difransiyel kutusu ara¡ında
yer alır. Vites donanımını motor şaftı ile
i rtibatlandıran debriyaj donanımı, her vites kademe
değiştirilmesinde irtibatı ayırmaya yarar. Vites dişli
i aplan her hız kademesi için farklıdır. Vites kademesi
büyüdükçe dişli çapı küçülür. Küçük viteste tekerlek
şattı tarafındaki dişlinin bir devir dönmesine karşı
motor şaftı tarafındaki dişli birçok devir yapar, ilk
harekette, yokuşta ve ağır yük taşırken düşük vites
kademesi kullanılır. Taşıt hız kazandıkça vites kademesi
büyütülür. Vites dişlilerinin birbirine kolay geçip
birleşmesi için kenarlan kesik ve yuvarlaktır. Ayrıca
vites kademeleri dişlilerinin devirlerini eşitlemeye çalı­
şan, sinkronize ağırlık düzenleri vardır.
Vites kademeleri elle değiştirildiği gibi otomatik
vites donanımları ile otomatik olarak da değiştirilebilir.
Otomatik vitesli vasıtalarda vites kolunu ileri, nötr, geri
veya park konumuna almak yetişir. Ayrıca debriyaj
yoktur. Otomatik vites, tork konverteri ismi verilen
akışkanlı bir kaplin ile birlikte plamet dişli grubundan
meydana gelir. Vites değişmeleri gaz pedalına basarak
motor şaft devrini arttırdıkça tekerlekdeki yüke bağlı
olarak kendiliğinden olur. Otomatik vites, taşıtın iktisatlı
ve düzgün seyrine yardımcı olması, ayrıca kullanma
kolaylığı sağlanması ile oldukça avantajlıdır.
Bakım, tutum zorlukları yüzünden küçük güçlü taşıtlarda el vitesleri kullanılır.