WHİTEHEAD

(Alfred North), amerikan vatandaşlığına geçmiş İngiliz filozof ve matematiği (Ramsgate, Kant, 1861 – Cambridge, Massachusetts, 1947), 1885-1910 arasında Cambridge’de (Büyük Britanya), 1910-1924 arasında Londra’da profesörlük yaptı, 1924-1937 arasında Harvard Üniversitesi felsefe kürsüsünü yönetti. VVhitehead mantık ve matematik araştır- malan yaptı: UniversaiAlgebra (Evrensel cebir) [1898] ve On Mathematical Con- cepts olMaterial World (Maddi dünyanın matematiksel kavramları üzerine) [1905] adlı yapıtları bir bakıma bu ilk çalışmalarının bilançosu sayılır. Fakat, çalışmalarının bu ilk döneminde en önemli yanı, Prirdpia mathematica (1910-1913) adlı mantıklaş- tırıcı yapıtın yazılmasında B. Russell’la işbirliği yapmasıdır. VVhitehead, çok geçmeden epistemo- lojik sorunlarla uğraşmaya başladı. Kendisi de, “bağıntıcı mekân kuramı” yla (1914) deneyci akım içinde yer aldı, ama bu tutumunu yavaş yavaş nüanslandırdı ve The Concept of Nature’den (Doğa kavramı) [1920] sonra olaylara ve nesnelere, algılara oranla öncelik tanıdı. VVhitehead, bir doğa felsefesi kurmaya çalıştı. Algılar dünyası ile bilimin dünyası arasında bir uzlaşma kurmaya yöneldi, çünkü “doğanın ikiye bölünmesi”ni (bundan Locke ve Descartes’ı sorumlu tutuyordu) kabul etmiyordu. VVhitehead’e göre doğa ancak oluşu içinde kavranabilir. Bu konudaki düşüncesini en sistemli biçimiyle Process and Reality (Süreç ve gerçeklik) [1929] adlı yapıtında ortaya koydu. Whitehead 1930’dan sonra fikirlerini daha çok metafizik bir görüş açısından geliştirmeye başladı. Adventures of ideas (Fikirlerin serüvenleri) [1933] ve Modes of Thought’da (Düşünce tarzları) [1938] doğanın birliği fikrini yeniden ele aldıysa da, bu kez bunun organik yanına ağırlık verdi. Nötr bir tekçiliği savundu ve giderek daha açık bir biçimde dirimselci bir felsefeye yöneldi. Retigion in the Making (Oluşan din) [1926] adlı yapıtında dini kaygılarını dile getirdi. Ayrıca, The Aims ot Edu- cation and other Essays’iyle (Eğitimin amaçları ve başka denemeler) [1929] eğitim felsefesine inkâr edilemeyecek bir katkıda bulundu