YENİ ZELANDA,

Büyük Okyanus’un güneyinde, ekvator ile Güney Kutbu’nun yaklaşık

ortasında yer alan bir ada ülkesidir. Yeni Zelanda’ya en yakın kıta 1.500 km güneybatısındaki Avustralya’dır. Doğuda, Güney Amerika ile arasında 10.600 km boyunca uzanan okyanus, güneyde ise 2.300 km uzakta Antarktika bulunur. Ülke, Kuzey Adası (111.489 km^) ve Güney Adası (151.971 km^) olarak başlıca iki adadan oluşur. Her iki ada da dar ve uzundur. Hiçbir yerin denizden uzaklığı 110 kilometreyi aşmaz.
İki adanın da iskeletini dağlar oluşturur. Topraklarının dörtte üçünü kaplayan bölümü, deniz yüzeyinden 200 metre ya da daha yüksektir. Dağların genellikle aşınmış olduğu Kuzey Adası’ndaki en yüksek tepeler yanardağdır. Bunlar arasında 2.797 metre ile Rua-pehu ve Taranaki bölgesinde 2.518 metrelik Egmont Dağı en yüksek tepelerdir. Egmont Dağı sönmüş bir yanardağdır, ama etkin olan Ruapehu sık sık buhar ve kül püskürtür. , Volkanik ve jeotermal bölgeler Kuzfey Ardası’ nın ortalarından Plenty Körfezi’nin açıklarım daki White Adası’na kadar uzanır. Yeni Zelanda deprem kuşağı üzerindedir ye sık,sık deprem olur.
Güney Adası boyunca uzanan Yeni Zelanda Alpleri ya da Güney Alpleri ülkenin en dikkat çekici dağlarıdır. Bu bölgede ülkenin-en yüksek noktası olan Cook Dağıi (3.764 metre) ve 3.000 metrenin üzerinde 26 doruk bulunur. Alpler’den denize akan 360 buzulun en büyüğü 1.500 metre genişliğinde ve 29 km uzunluğundaki Tasman Buzulu’dur. ., .,
YENİ ZELANDA’YA İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: (Uzakta yer alan adalar dışında) 267.880 l<m^
NÜFUS: 3.371.000 (1989).
YÖNETİM: Bağımsız parlamenter devlet; İngiliz Uluslar Topluluğu üyesi.
BAŞKENT: Wellington.
DOĞAL YAPI: İki büyük adanın da bazı bölümleri dağlıktır. Kuzey Adası’nın ortalarında sıcak su kaynakları ve gayzerlerin bulunduğu volkanik bir bölge yer alır. BAŞLICA ÜRÜNLER: Et, tereyağı, peynir, süttozu ve kazein gibi süt ürünleri, yün, buğday, arpa, mısır, yulaf, meyve ve sebze; doğal gaz, dokuma ve giyim, deri; kereste, odun hamuru ve kâğıt gibi ağaç ürünleri. ÖNEMLİ KENTLER: AuckIand, Wellington, Christ-church, Hamilton, Dunedin, Palmerston North, Na-pier.
EĞİTİM: 6-15 yaşları arası zorunlu ve parasızdır.
‘ Kuzey Burnu
BUYUK-
OKYANUS
, VVhangarei Dargavılle
° Büyük Set, Ad.
AuckIand^
KUZEY ADASI ]2^”İr”u,ang3^
r oRotorua J f_ ^ Gisbornef New Plymouth/ ^
YENİ ZELANDA ‘ İZ
Farevvell Burnu
oPalmerstbn
TASMAN DENİZİ .
Ülke genellikle dağlıktır, ama verimli yadi ve ovalar da vardır. Arazinin engebeli olması nedeniyle ırmaklar hiizlı akar ye. ulaşıma elverişli değildir;. En uzun akarsu, Kuzey Adası’nda Tasman Denızi’rie dökülen Waika-to Irmağı’dır. Güney Adası’ndaki en uzun ırmak Clutha ise Büyük .Ökyanus’â dökülür.
Yeni Zelanda’da bulunan 52 göldeıi 18’i hidroelektrik şantrallara su sağlarnâk için yapılmış yapay göllerdir. Kuzey Adasi’nın orta bölümündeki Taupo en büyük gölüdür. Güney Adası’iıın en büyük gölü ise Te Ariau’ dur. Güney Adası’nın en güney ucunda fiyortlar yer alır. Derin ve dar . koyların yüksek tepelerin arasından karanın içlerine doğru uzandığı bu .fiyortlarda çok sayıda akarsu yükseklerden denize dökülür. Yüksekliği 580 metreyi bulan Sutherland Çağlayanı dünyadaki en yüksek çağlayanlardandır.
İklim, Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı
Yeni Zelanda’da çok soğuk ve sıcakların görülmediği ılıman bir iklim hüküm sürer. Kış mevsimi haziran, temmuz, ağustos’aylandır.

Kuzev Adası’nm Taranaki bölgesindeki Egmont Dağı yıllardır uyuklayan bir yanardağdır. Dağın çevresinde kui’ulmuş çiftliklerde mandıracılık yapılır.
Hava genellikle güneşli, ama değişken ve rüzgârlıdır.
Ülkenin en sıcak bölgesi ortalama 15°C ile en kuzeyidir. Güneye inildikçe sıcaklık düşer. Her iki adanın da batısı en fazla yağışı alır. En yağışlı bölge Güney Adası’nm güneybatısında bulunan Milford Sound’un çevresidir. Burada yıllık yağış miktan 6.300 mm dolayındadır. Ama ülkedeki ortalama yağış 700-1.500 mm arasında değişir.
“Kıtaların kayması” kuramma göre Yeni
Zelanda, Gondvvanaland adı verilen eski bir kıtadan kopmuştur. Öteki kara kütlelerinden uzakta olması nedeniyle değişik bir bitki ve hayvan- varlığı oluşmuştur. Yeni Zelanda’da dünyanın başka ülkelerinde rastlanmayan bitki türleri bulunur. Bugün eski ormanlarm önemli bir bölümü artık yoktur, ama özellikle Güney Adası’nm batı, kıyılarında çeşitli ağaçların, eğreltiotlarının, yaprakyosunlarının ve başka birçok bitkinin iç içe bulunduğu zengin ormanlar vardır.

Dev boyutlardaki herdemyeşil ağaçlar arasında rimü, totara ve kauri gibi kerestesi değerli olan birçok ağaç sayılabilir; Kâuri ağaçlarının boyu 40 metreye, gövdelerinin çapı ise 5 metreye ulaşabilmektedir. Eski kaurilerin bazıları yaklaşık 2.000 yaşındadır.
Yeni Zelanda dünyanın geri kalan bölümünden, memeli hayvanlar dünyaya yayılmadan önce ayrılmıştır. Bu nedenle adaya özgü memeli hayvanlar, bölgeye uçarak ulaştığı sanılan iki yarasa türü ile sınırlıdır. Adalarda çeşitli uçamayan kuşlar yaşar. Bunların en büyükleri, avlanma sonucu soyları tükenmiş olan moalardır. Boyları 3 metreye ulaşan moalann son örnekleri 1800’lerde yaşamıştır {bak. Moa).
Yöreye özgü bir başka uçamayan kuş da, ulusal amblem olarak kabul edilen kividir {bak. KİVİ). Yeni Zelanda’da 250 kuş türü yaşar. Ormanlarda çankuşu ve tui gibi ötücü kuşların yanı sıra papağanlar, dünyada ender rastlanan takahe ve değişik bir baykuş yaşar. ‘ . ;
Kertenkeleyi andıran tuatara için “yaşayan fosil” denebilir. Bu hayvan 200 milyon yıl önce yaşamış sürüngenlerin yakın akrabası ve
günümüze kalan tek örneğidir
Yeni Zelanda ormanlarında göçmenlerin getirdiği birçok hayvan ve bitki de bulunur. Opossum, tavşan, geyik ve keçi gibi hayvanlar ile sarısalkım ve böğürtlen gibi bitkiler bunlara örnektir. Göçmenlerce getirilen bu hayvan ve bitkiler hızla çoğalarak, yerel olanların gelişimini engellemeye başlamıştır. ÖzeUikle uçamayan kuşlar, keme gibi bazı hayvanlardan önemli ölçüde zarar görmüştür. Ayrıca, gene dışarıdan gelen iğneyapraklı ağaçlar da geniş ormanlık alanlar oluşturmuştur.
Geçmişte ormanların ve çayırhk alanlarjın yanlış kullanımı toprakta aşınmaya neden olmuştur, ama son 50 yıldır a’danın doğal yapısını korumak için büyük çaba harcanmaktadır. Bugün 12 ulusal parkın yanında üç deniz parkı ve çok sayıda doğal koruma alanı bulunmaktadır.
Halk
Yeni Zelanda büyük ölçüde tarıma dayalı bir ülke olmakla birhkte, halkın çoğunluğu kentlerde ve kasabalarda yaşar. Toplam nüfusun
Ne\v Zealand Higlt Comınission
Milford Sound’dan güzel bir görünüm. Bu fiyort, Tasman Denizi’nin bir buzul vadisini kaplamasıyla oluşmuştur. ■ .

High Conunission of.New Zealand
Güney Adası’nm kuzey kıyısında bulunan Kaiteriteri

yansından fazlası Kuzey Adası’ndaki Auck-land, Wellington ve Hamilton ile Güney Adası’ndaki Christchurch ve Dunedin yakın-lannda oturmaktadır.
‘ Nüfusun yaklaşık dörtte üçü Kuzey Ada-sı’nda yaşar. Bunun nedeni, Kuzey Adası’nda iklimin daha ılıman, sanayinin daha gelişmiş ve topraklann küçük ölçekh tarıma daha elverişli olmasıdır.
Yeni Zelanda nüfusunun yüzde 81’i Avrupa kökenH, yüzde 9’u Maori, yüzde 3’ü Pasifik Adalan’ndan Polinezyah’dır. Geri kalan bölümünü Çinliler, Hintliler ve başka uluslardan kişiler oluşturur.
Nüfusun çoğunluğu İngilizce konuşur. Ma-oriler’in kendi kültür ve tarihlerine olan ilgilerinin artmasıyla birlikte, giderek daha fazla insan Maori dilini konuşmaya başlamıştır. Maori dili okul ye üniversitelerde, genellikle Maori yaşam biçiminin bir parçası olarak öğretilmektedir
Hınstiyanhk Yehi’ ‘ .Zeknida’daki-. başlıca dindir,. Bağımsız bir ülke olan Yeni Zelanda’ fiin âa İngiltere’de olduğu gibi ’ yazılı bir âriayasası yoktur: İngiliz Uluslar topluluğu üyesi olan Yeni’ Zelanda’nm ’deylet başkanı îrigütere’nin^ kralyâ da kraliçesidir ye^ bir genel vali tarafından temsil edilir. Tek meclis-
li parlamenter demokrasiyle yönetilen Yeni
Zelanda’da seçimler üç yılda bir yapılır. Oy verme yaşı 1974’ten bu yana. 18 olarak kabul edilmiştir.
, Büyük Okyanus’ta bir ada olan Tokelau ve Antarktika’nın bir bölümü Yeni Zelanda’nın yönetimindedir. Ayrıca, Cook ve Niue adala-nnın savunma ve dış ilişkileri de Yeni Zelanda’nın denetimiıjdedir. Bu iki ada içişlerinde özerktir.
Eğitim anaokullanndan üniversitelere kadar parasız ve 6-15 yaşları arasında zorunludur. Okulların çoğu devlet yönetimindedir. İ922’ûc ua^laLilctıı ıııcklupıa üğıciiııı, u/;ak yörelerde yaşayan çocuklara ilk ve orta düzeyde eğitim sağlar. Ülkede altı üniversite vardır. Yeni Zelanda’da sağlık hizmetleri ve gereken ilaçların çoğu parasız olarak sağlanır.
I İlk Yeni Zelandah sanatçılar, sanat yaşamlarını sürdürebilmek ve geliştirebilmek için ülkelerinden ayrılmayı yeğlemişlerdi. Ressam Frances Hodgkins ve yazar Katherine Mansfield bu sanatçılardan ikisidir. Ama 1930’lardan bjj yana Yeni Zelanda kendi yazarlarını, ressamlarını ve müzikçilerini yetiştirmiştir. Önemli yazarları arasında Frank Sargeson, Dan Davin, Janet Frame, Maurice Shadbolt, Maurice Gee sayılabilir. R. A. K. Manşon, A. R. D. Fairburn, Ailen Curnovv, Deniş Glover ve JamesıJK. Baxtef. dış ülkelerde de tanınan öriemÜ şaii^lendir. Yeni Z^ da’da bir senforiiprkestrasınin, yanı sıra, dört bölge orkestrası, tiyatrolar Ve. ulusal bir bale topluluğu da vardır. Ülkede siıiema sanatı da hızla gelişmektedir. \ , . ‘ ‘
Ekonomi
Yeni Zelanda gereksindiği peti-bİün, maıden-lerin ve sanayi ürünlerinin çoğunu dışarıdan alır.. Eskiden beri dışarıya yün,’koyun eti ve süt ürünleri satan ülke, dünyanın ikinci büyük yürı ve en biiyük yağ, peynir,’kuzu ve koyun eti idışsatııricisıdır. lüyi; gibi değişik meyveler ülkenin dîşsitımındâ ^deirek daha önemli bir ;’yyer tutmaktatidır. Şap^^retiıhi de gelişmek-;ted,if/'”
‘ehi Zelanda’nın, dışânya sattığı: öbür ürünler arâsmda bâhkf kereste, odun hamu-? • ru, kâğıt, dokuma Ve .başka sanayi.^,ürünleri sayılabiHr. Ülkede , İOO yıl önce madencilik önemhydi. Günümüzde de altın ve öbür

minerallerin çıkarılması yeniden önem kazanmaktadır. • ^ lî Turizm de önemli bir gelir kaynağıdır. Yeni Zelanda’ya her yıl 700 binden fazla turist gelir. Rotorua ve Queenstowh önemli turizm merkezleridir.
Eskiden Yeni Zelanda’nın hemen tüm dışsatımı İngiltere’ye yapılırdı. Günümüzde en önemli müşterisi Avrupa Ekonomik Toplulu-ğu’dur, ama Avustralya, ABD, Japonya, SSCB, Çin, Kanada ve Ortadoğu ülkeleriyle
olan ticareti de hızla artmaktadır…..
Yeni Zelanda’nın başlıca Meneirji kaynağı elektriktir. Elektrik üretiminde hidroelektrik ve termik santrallardan yararlanıhi:. Ayrıca büyük bir jeotermik santral da vardır.
Yeni Zelanda petrolünü dışarıdan satın alır. Ama ülkede birkaç bölgede 1 bulunan doğal gaz yatakları, ülkenin enerji bakımından kendisine yeterli olabilmesinde önemli bir adım olmuştur.
Çok kalabahk olmayan nüfusun iki dar adaya dağınık ‘ biçimde yerleşmesi, ülkede etkin bir ulaştırma ve iletişim sisteminin geliştirilmesini zorunlu kılmıştır. Yeni Zelanda’daki yol ve köprü ağı çok iyi düzenlenmiştir. Ayrıca iki âda arasında gelişmiş bir deniz ulaşımı da vardır.’ i s i
Tarih
Yeni Zelanda’yı yaklaşık 1.000 yıl örice, bü-
yük kanolarla denize açılan Maoriler keşfettiler ve buraya yerleştiler. Önceki yurtlarının Doğu Polinezya’da olduğu sanılmaktaysa da, yeri tam olarak bilinmemektedir.
Maori toplumu kabilelerden oluşmuştu. Herkes bir aile topluluğu içinde doğar ve her aile bir kabileye bağlı olurdu. Kabileler genellikle, büyük savaşçılar olan şeflerce yönetilirdi. Savaşta başarılı olan şefler mana (güç ve prestij) kazanırdı. Maoriler aycıhk ve bahkçı-lığın yani sıra toprağı da ektiler. Ağaç oymacılığında da ustalaşmışlardı.’Taştan ve aletler, ketenden kumaş yaptılar. Avrupalılar bu topraklara ulaştığında Maöri şiirleri, şarkıları, dansları ve oyunları, gfelişmişti;
İlk Kâşifler f
Yeni Zelanda’yı ilk gören Avrupah, HollandalI denizci Abel Janszooh Tasman’dır (1603-59); Tasman batı kıyılan. boyunca ilerledi, ama karaya çıkihadı. Tasman’m ardından, 1769’da Kaptan Jarnes Cook’un bölgeye gelmesine kadar, hiçbir Avrupah Yeni Zelanda’ ya uğramadı. Cook 1773 ve 1777’de Yeni Zelanda’ya iki kez daha gitti. Bu yolculuklannda iki büyük adanın haritasını çıkararak Maöri-ler’le alışveriş yaptı (bak. Gook, James).
Cook’un günlüğü Yeni Zelanda’ya övgülerle doluydu. Ayrıca, Yeni Zelanda’nın güneyinde balinalar gördüğünü de yazmıştı. Çok geçmeden Büyük Okyanus’un güneyinde av-
r •
Picturepoint
Dar bir kıstak üzerinde kurulmuş olan AuckIand, çevresiyle birlikte Yeni Zelanda’nın en büyük ‘ kentsel alanıdır.

l
The AlexanderTttrnbuU Library. V/eltinston
Bu İ8. yüzyıl oymabaskısı geleneksel giysileri içinde Maorili bir savaşçıyı gösternnektedir.
lanan balina gemileri bölgeye ulaştı. Daha sonra Kuzey Adası’nın kuzeybatı ucunda, Adalar Körfezi’ndeki Kororareka (Russell) beyazlann yerleştiği başlıca bölge oldu. Yeni gelenlerin çoğunu kanun kaçakları, kaçak gemi yolcuları ve Yeni Güney Galler’deki ceza kolonisinden kaçan mahkûmlar oluşturuyordu.
Kâşifler, balina ve fok avcıları Maoriler’le ticaret yaptılar, ama onların yaşam biçimlerini değiştirmeye çahşmadılar. Hatta bazıları Maori yaşamına alışarak. Yeni Zelanda’da “Pakeha Maorileri” (AvrupalI Maoriler) olarak yaşadılar. ’
Yeni Zelanda’ya gelen ikinci AvrupalIm grup, misyonerlerdi. Bunlar Maon Hıris-tiyanhk’a döndürmeye ve onlara Avrupa yaşam biçimini öğretmeye çalıştılar. Yeni Zelanda’daki ilk Hıristiyan Kilisesi 1814’te kuruldu. A.,
İngiliz Yönetimi
1830’da Yeni Zelanda’da yalnızca 300 kadar Pakeha (Avrupalı) yaşıyordu. Çoğu kuzeyde olan bu Avrupalılar’ın belirli bir toplumsal
düzenleri yoktu. 1833’te James Busby (1801-71) İngiliz hükümetinin temsilcisi olarak Adalar Körfezi’ne gönderildi. 1830-40 arasında ülkeye yüzlerce Avrupalı geldi. Birçoğu toprak satın alarak bölgeye yerleşti.
1839’da İngiliz hükümeti Yeni Zelanda’yı kendi topraklarına katma kararını açıkladı. 1840’ta İngiltere ve kuzeyli Maori şefleri arasında Waitangi Antlaşması imzalandı, ama bazı şefler imza atmayı reddetti. Antlaşmaya göre,;Maoriler İngiltere Kraliçesi Victoria’yı Yeni Zelanda’nın hükümdarı olarak lanıdıiar. Buna karşıhk, Ivıauri loprakiaruun ve luüikie-rinin güvencede olacağı, İngilizler’e tanınan tüm haklardan yararlanacakları sözü verildi. 1840’ta ilk vali William Hobson, tüm Yeni Zelanda üzerinde İngiliz egemenliğini açıklayan bir bildiri yayımladı.
İngiliz göçmenlerin Yeni Zelanda’ya planh bir biçimde yerleştirilmeleri 1840’ta başladı. İlk göçmenler, Edward Gibbon Wakefield (1796-1862) tarafından kurulan Yeni Zelanda Kumpanyası aracılığıyla geldiler.
Toprak Kavgası ve Altına Hücum
1852’de Yeni Zelanda’ya içişlerinde özerklik tanındı. 1840’ta Waitangi Antlaşması’nı imzalayan şeflerin hiçbiri, sonraki 10 yıl içinde Yer ni Zelanda’ya bu kadar çok göçmenin gelebileceğini düşünememişti. Yeni gelenlerin çoğu, az bir bedel ödeyerek Maoriler’den toprak almayı umuyordu. Maoriler birleşerek, kalan topraklarını korumaya karar verdiler. Savaş 1843’te Nelson’da başladı. Aynı zamanda Adalar Körfezi’nde de sorunlar çıkmıştı. Savaş sırasında Kororareka kenti tümüyle yanmıştı. Büyük zorluklarla 1846’da banş ‘ sağlandı. Ama 1849’da Taranaki’de Maoriler’ le Avirupalılar arasında daha ciddi bir savaş patlak verdi. Savaş, Kuzey Adası’mn orta bö-lünirerinde 1868’e kadar sürdü. ‘
Kuzey Adası’nda savaş sürerken. Güney -Adası’nda 1861’de altın bulundu ve çoğu Avustralya’dan gelen binlerce madenci 1861-’63 arasında ülkeye akın etti. 1865-67 arasında batı kıyılarında da altın olduğu haberi üzerine, göçler o tarafa doğru gelişti. Son altına hücum 1867-68’de Kuzey Adası’na oldu. Ama bölgede toprak yüzeyine yakın altın miktarı oldukça düşüktü. Altını toprağın derinlerin-
YERÇEKİMİ 153-
den çıkarmak için çök palialı makineler gerekiyordu. Bazı madenciler Yeni Zelanda’ya yerleştiyse de çoğu geri döndü.”’
Ekonomik ve Toplumsal Değişiklikler
1870’te maliye bakanı ve başbakan olan Julius Vogel Yeni Zelanda’nın ekonomisini geliştirmek, ülkeye daha fazla insan çekmek ve demiryolları yaparak ulaşımı düzenlemek için İngiltere’den büyük miktarda borç aldı. 1891’de yönetime gelen Liberal hükümet de aynı yolu izledi. Liberal dönemde (1891-1911) tarımsal üretim, mandıracılık ve et üretimi özendirildi. Çalışma yaşamını düzenleyici ve sendikal hareketi destekleyici yasalar çıkartıldı. 1900’lere gelindiğinde Yeni Zelanda dünyanın ya§am düzeyi en yüksek ülkeleri araşma girmişti.
20. Yüzyıl ‘ ‘
1901’de Yeni Zelanda kendi bayrağına sahip oldu, ama İngiltere’yle olan yakın ilişkisini de sürdürdü. Yeni Zelanda güçleri İngiltere’nin
NeivZealandHiglıCommission
Yeni Zelanda’da Rotorua bölgesinde bulunan Potuta gayzeri. Rotorua, gayzerleri, sıcak su kaynakları ve kaynar çamur gölleriyleı tanınır.
yanında Güney Afrika Savaşı (1899-1902) ile L ve il Dünya savaşlarına katıldı. L Dünya Savaşı’nda Avustralya ve Yeni Zelanda birliklerinin oluşturduğu Anzak güçleri Gelibolu’da ve Fransa’da çarpıştı.
1930’lardaki Büyük Dünya Bunalımı Yeni Zelanda’yı çok sarstı. 1935’te Michael Joseph Savage’ın önderliğinde başa geçen ilk İşçi Partisi hükümeti 1936’da işçi konutları yapımını başlattı. Hidroelektrik santrallar, havaalanları, ağaçlandırrna projeleri gibi hem ekonominin gelişmesine yardımcı olacak, hem de işsizlik sorununa çözüm getirecek ‘tasarıları yürürlüğe koydu. Sosyal güvenliğin kapsamı genişletilerek sağlık ve eğitim alanında yasalar çıkarıldı.
II. Dünya Savaşı Yeni Zelanda’nın gelişiminde duraklamaya neden oldu. 1949’da tutucu Ulusal Parti seçimleri kazandı. Bu parti sonraki 35 yıhn 29’unda yönetimde kaldı. Bu dönemde Yeni Zelanda, Avustralya ve ABD ile yakın ilişkiler kurdu.
Aynca 1945’ten sonra önemli toplumsal de-ğişikhkler de oldu. Tüm Yeni Zelanda kentleri, özellikle de AuckIand değişik kültürlerin bir arada bulunduğu merkezler durumuna geldi. 1945’ten önce, kentlerde oturan Maori sayısı çok azdı. Ama 1976’dan-sonra Maori nüfusunun yüzde 76’sı kentlerde yaşamaya başladı. Ülkeye Hollanda, Yugoslavya, Polonya, Macaristan, Hindistan, Vietnam ve Çin’den yeni göçmenler akın etti. Ardından Polinezya’dan yeni bir göç dalgası yaşandı. 1984’te David Lange önderliğinde hükümet kuran İşçi Partisi yeni ekonomik ve toplumsal değişiklikleri gündeme getirdi. Lange 1989’da istifa etti ve yerine yardımcısı Geofrey Palmer getirildi. 1990’da yapılan seçimlerde ise Ulusal Parti üstünlük kazandı.
YER bak. Dünya.