Yerbilim.

Kuzey Amerika yarı kıtasının, öbür kıtalar gibi, “kalkan” adı verilen bir orta çekirdeği vardır. “Kanada kalkanı” adı verilen bu kalkanın büyük bölümü Kanada’dadır; ama Superior gölünden güneye doğru uzanarak ABD’ye girer. Kalkanı oluşturan kayaçlar 1 milyar yıldan yaşlıdır (bazıları 4 milyar yaşında). Orta ovada ve AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ YERBİLİM O “>(*) I(x)() kın ] SENOZOYİK- Dördüncü Zaman l i SENEZOYİK- Üçüncü Zaman i MEZOZOYIK- Jura & Trias MEZOZOYIK- Tebeşir PALEOZOYIK- UST H PALEOZOYIK- Orta PALEOZOYIK- Alt PREKAMBRIYEN Etkin yanardağ Dördüncü Zaman buzullarının maksimum yayılması 358 ABD Apalaş dağları bölgesinde, kalkanı kuşatan sağlam bir platform vardır. Altından kayalarla desteklenen, ama üstü daha genç çöküntü kayaçlarıyla kaplı olan bu platformun kalınlığı, ortalama 1 700-3 000 m aasında deği­ şir. Bu tortul kayalıklar 1 milyar ile 225 milyon yıl arasında değişen bir yaştadır (Prekambriyen’in son dönemi ve Birinci Zaman). Platformun batı kesimi, 60-150 milyon yaşları arasında olan daha genç (İkinci Zaman) tortul kayaçlarla kaplıdır. Bu tortul kayaçlar oldukça düzdür; Black tepeleri, Kayalık Dağlar’ın güney kesimlerini oluşturan dağlar, Oklahoma ve Arkansas’taki dağlar dışında, pek dağa rastlanmaz. Platformun doğu ve batı kenarlarında sıralanan binlerce kilometre uzunluğunda ve yüzlerce kilometre genişliğindeki çöküntüler daha sonra denizlerle kaplanmışlardır. Platformun doğu kenarı boyunca uzanan çö­ küntü (günümüzde Apalaş dağlarının bulunduğu yer), yaklaşık 12 000 m kalınlığında çökelti yığmıştır. Platformun batısında, günümüzde Büyük Havza’nın bulundu­ ğu yerde, çökme olayları daha uzun sürmüş ve sonuçta çökeltiler 30 500 m’yi (100 000 ft) aşan bir kalıntılıkta yığılmışlardır. Çöküntülerin oluşumuyla, kenarlar biraraya sıkıştırılmış ve çöküntüler katlanarak ve kırılma geçirerek yukarı kaldırılmış, sonunda aşınma etkisiyle biraztemizlenerek, yarı kıtanın doğu ve batı kıyıları boyunca uzanan dağları oluşturmuştur. Son 60 milyon yılda (Üçüncü Zaman) Atlas okyanusunun ve körfezin kıyı ovaları sular altına gömülürken, ABD’nin batı kesimi, Mississippi ırmağından Büyük Okyanus’a kadar uzanan bir bölgede geniş bir kıvrım biçiminde yükselmiştir. Havzalar ve dağsıraları ortaya çıkmış, yerkabuğunun bu hareketlerine eşlik eden aşırı yanardağ etkinliği Snake ve Columbia ırmakları boyunca lav yaylaları oluşturmuştur: Cascade dağları, Oregon’daki Kıyı Dağları; Colorado yaylasının güney ve güneybatı kenarları çevresindeki yükseltiler, Büyük Havza’daki tek tek yanardağlar, vb.