YUKARI VOLTA (BOURKİNA FASSO)

DEVLETİN A D I………Yukarı Volta Cumhuriyeti
BAŞŞEHRİ……………………………………… Uagadugu
N Ü F U S U ………………………………………… 6.569.000
YÜZÖLÇÜM Ü…………………………… 274 200 km2
RESMÎ D İL İ……………………………………. Fransızca
D ÎN İ………………………………….. Putperestlik, İslâm
PARA BİRİM İ…………………………………………Frank
Batı Afrika’da bağımsız bir cumhuriyet. 9° 25’ ve
15° 07’ kuzey enlemleri ile 2° 24’ doğu ve 5° 31’ Batı
boylamları arasında yer alan Yukarı Volta, kuzeyde ve
batıda Mali, kuzeybatıda Nijer, güneyde Fildişi kıyısı,
Gara, Togo ve Berin ile çevrilidir.
Tarihi:
Yukarı Volta tarihi M.S. onbirinci yüzyılda Mossi
kabilesinin ülkeye girmesiyle başlar. Bu kabile ülkede
dört büyük krallık kurdu, bunlardan ilki Tehkodogo
idi. Diğerleri ise merkezî yayladaki Uagadugu, kuzeydeki
Yatenga ve doğudaki Fada N’Gourma krallıkları
idi.
1400 ve 1500 yılları arasında Mossi kabilesi,
güneyde G ana’dan kuzeydeki Timbuktu şehrine kadar
olan toprakları hakimiyeti altında tuttu. Fakat onaltıncı
asrın ikinci yansında Songhai imparatorluğu bunları
yaylalara attı.
1893 de Mossi ülkesinin kuzeyini ele geçiren Fransa,
1896 da ülkeyi tamamen kontrolü altına aldı. 1919 da
Yukan Volta kolonisi kuruldu. Buradan Fransız Batı
Afrikasmm diğer kısımlarında mecburen çalıştınlmak
üzere işçi gönderildi. 1932 de Yukarı Volta kolonisi
komşu sömürgeler arasında paylaştırıldı. Bunun asılsebebi Fildişi kıyısında zorla çalıştırılmak üzere Mossi
halkından işçi temin etmekti.
Fransa 1947 de Yukarı Volta’yı yeniden ayrı bir ülke
hâline getirdi. 1950’lerde bağımsızlık hareketleri baş­
ladı. Bu hareketler 5 Ağustos 1960’da Yukarı Volta’nın
bağımsızlığını kazanmasıyla sona erdi. 1958’de hazırlanan
bir anayasa küçük değişiklikler yapılarak 1960
Kasım’ında yürürlüğe kondu.
1966’da hükümet ve sendikalar arasındaki anlaş­
mazlığı müteakiben ordu yönetimi ele aldı ve 1960 Anayasası
askıya alındı. Aralık 1970’de yeni bir anayasa
hazırlarfarak halk oylamasına sunuldu ve kabul edildi.
Bu anayasa 197l ’de yürürlüğe konuldu. 1970’li yıllarda
meydana gelen kuraklıklar ülke ekonomisine büyük
ölçüde tesir ederek açlık getirdi.
1982’de yapılan bir darbe sonucunda günümüzdeki
idareciler işbaşına geldi (1985). 1984’de Yukarı Volta
ismini Bourkina Fasso olarak değiştirdi.
Fizikî Yapı:
Yukarı Volta topraklarının çoğu Volta nehrinin üç
ana kolu (Beyaz Volta, Kırmızı Volta ve Kara Volta)
arasında yer alan alçak bir yayla halindedir. Ülke nenırlerinin
çoğu güneyde Gana’daki Volta nehrine kanşır.
Ülkenin doğusunda ve güneybatısında alçak dağ silsileleri
yükselir. Yukarı Volta’nın en yüksek noktası olan
Tenekourou 749 metre yüksekliğinde olup, güneybatıda
yeralır. Ülkenin en alçak noktası deniz seviyesinden
198 metre yüksektir.
İklim:
Bütün yıl boyunca sıcak olan Yukarı Volta’da, biri
yağışlı, diğeri kurak olmak üzere iki mevsim vardır.
Takriben Mayıs ayı sonundan Ekim’e kadar bol miktarda
yağmur düşer. Yıllık yağış ortalamaları kuzeyden
güneye doğru artmakta olup, 400 ilâ 800 mm arasında
değişir. Kurak mevsim Kasım’da başlar Mgyıs’ıa son
bulur. Bu mevsimde kuraklığa ek olarak îsanra’dan
kavurucu rüzgârlar eser. Ortalama sıcaklıklar 25°C ilâ
30°C derece arasındadır.
Tabii Kaynaklar:
Yukarı Volta toprakları kuzeyde bozkır ve fundalıklarla
kaplıdır. Güneyde ise yüksek otlar ve ağaç
kümeleri ile kaplı çok sayıda yuvarlak tepeler bulunur.
Ülkede eskiden çok sayıda bulunan vahşi h akanlar
artık günümüzde bol değildir. Ülkede mevcut olan belli
başlı vahşi hayvanlar: Yaban sığırı, çakal, sırtlan, aslan,
leopar, yaban domuzu, ceylan, antilop, su aygırı, fil,
maymun ve timsahtır. Başlıca yeraltı zenginliİderi olarak
Yukarı Volta’da manganez, altın ve elmas vardır.
Nüfus ve Sosyal Hayat:
6.569.000 nüfusu ile Yukarı Volta Batı Afrika’da en
fazla nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerden biri olup, km2’
ye 24 kişi düşer. Çoğu Voltalılar, yedi bine yakın köyde
yaşar. Ülkenin en büyük nüfus merkezleri 200 bin
nüfusu ile en süratli büyüyen Uagadugu şehri ve 150 bin
nüfuslu Bobo Dioulasso’dur.
Yukarı Voltalılar Batı Afrika etnik grupla nnın yansının
karışımıdır. Fulse, Kibsi, Kipirsi, Kurumba ve Nioniosse
çok öncelerden beri Yukan Volta’da yaşayan
ülkenin asıl yerlileridir. Bu esas yerli halklara Ninisi
(toprağın çocukları) denir. Mali sınırına yakındaki
kuzeybatıda Marka, Samo, Samogho ve Diula grupları
yaşar. Gana ve Fildişi kıyısı sınırları boyunca Lobi etnik
grubu bulunur. Kara ve Kırmızı Volta arasındaki ve
güneydeki Gana halkları ile karışanlar ortak olarak
Gurunsi adını alırlar. Kuzeydoğu da Fulbe Peul ve
Tuarep halkları bulunur. Kırmızı ve Beyaz Volta arasındaki
topraklara hakim olan Mossi, Yukarı Volta’mn
en çok tanınan halkıdır. Mossi kültürünü paylaşan şahıslar
ülkenin en kalabalık grubunu meydana getirir. Her
etnik grup kendine has dile veya lehçeye sahiptir. Mossi
dili olan moré diğerlerinden daha fazla konuşulur.
Moré Nijer-Kongo dil ailesinin Voltaic alt grubuna aittir.
Ülkenin resmî dili Fransızcadır.
Voltalıların yarısı (% 50) putperest, beşte biri (% 20)
müslüman % 8’i katolik, kalanı diğer dinlere mensuptur.
Onbirinci asırda gelerek Yukarı Volta’nın ilk temellerini atan,
Mossi kabilesine mensup bir aile.Yukarı Volta dünyam en fakir ülkelerinden biri
olduğundan pekçok Voltalı her yıl Fildişi Kıyısı ve
Gana’ya çalışmaya gitmektedir. Nüfus artışı % 2,5 civarında
seyretmektedir. Kötü beslenme, parazit taşıyıcı­
lar, uyku hastalığı, cüzzam ve diğer tropikal hastalıklar
ülkenin başlıca sağlık meseleleridir.
Yukarı Volta’da eğitim Fransız sistemine göredir.
Fakat yavaş yavaş değişmektedir. Her ne kadar eğitim
ücretsiz ve mecburi ise de 15 yaşından küçük okul
çağındaki çocukların % 10’dan azı okula devam
etmekte ve nüfusun % 7’si okuma yazma bilmektedir.
Siyasî Hayat:
Yukarı Volta cumhuriyetle idare edilen bir ülke
olup, 10 idari bölgeye ayrılmıştır. Cumhurbaşkanı ve
Millet Meclisi üyeleri beş yılda bir seçilir. Ülke Birleşmiş
Milletler ve Afrika Birliği teşkilâtlarına üyedir.
Ekonomi:
Yukarı Volta ekonomisi yiyecek bitkileri tarımına
ve hayvancılığa dayanır. Toprakların % 15’inden azıekilidir. Verim düşüktür. Kuraklık, bitki hastalıkları,
böcekler, kemiriciler ve iptidai tarım teknikleri üretimi
düşük tutmaktadır. Sığır, keçi, koyun ve tavuk, yetiştirilen
belli başlı hayvanlardır.
Akdarı, sorghum (süpürge dansı), fasulye, hint
yeralması, manyok, mısır, yerfıstığı, pamik, susam ve
Batı Afrika’ya has tohumundan yağ çıkarılan ağaçlar
en önemli bitkilerdir. Pamuk, yerfıstığı ve susam ihraç
edilmektedir. Çiftlik hayvanları ve hayvan derileri ihracat
gelirlerinin önemli bir kısmını meydana getirir.
Sanayi tesislerinin çoğu Banfora, Boba Dioulasso,
Boromo, Koudoügou ve Uagadugu arasındaki demiryolu
boyunca bulunur. Sabun, nebati yağlar, şeker,
pamuk ve kösele ürünleri imâlâtın çoğunluğunu teşkil
eder. Elektrik enerjisinden çoğu termal olarak üretilir.
Fakat birçok hidroelektrik projeleri Komod ve Kara
Volta üzerinde tasarı halindedir.
Makina, ecza ürünleri, petrol, giyim eşyası ve yiyecek
ithali çoğunlukla Fransa, Fildişi Kıyısı, ABD ve Batı
Almanya’dan yapılır. İhracatı Fransa, Fildişi Kıyısı,
Gana ve Birleşik Krallığa (İngiltere)’dır. Ülke sürekli
olarak ticaret açığı verir. Dışarıda çalışan işçilerin gönderdiği
paralar önemli bir döviz kaynağıdır.
Ülkenin 14500 km. civarındaki demiryolu ağı Fransızca
konuşan Batı Afrika ülkeleri arasında en uzunudur.
Karayolları çoğu kasabaları ve şehirleri birbirine
irtibatlar. Milletlerarası Hava Yolları iki büyük şehir
yakınındadır.