A.B.D. dışişleri bakan yardımcısı Sumner Welles, bilgi toplamak
niyetiyle şubat-mart aylarında yaptığı gezi şırasında Avrupa’nın
birçok başkentini ziyaret etti; savaşı önlemek üzere herhangi
bir görüşme esası bulmanın zorluğu böylece ortaya çıktı.
Tereddütler henüz ortadan kalkmamıştı, meselâ Fransa’da mart
ayı içinde gizli oturum yapan parlamentodaki görüşmelerde bazı
siyasî çevreler Almanya’dan çok, Finlandiya’nın 12 martta barış
anlaşması imzalamak zorunda kaldığı S.S.C.B. konusu üzerinde
durmaktaydılar. 21 Martta Fransa!da Paul Reynaud’nun güçlükle
iktidara gelişi durumu tamamıyle aydınlatamadı. Fakat nisan
ayında Almanya’nın İskandinavya’ya yaptığı askerî müdahale
(Danimarka’nın işgali, Norveç’te Quisling hükümetinin kurulması)
Hitler’in kudretinin daha da artmış olduğunu gösterdi.
Almanların batıda kısa zamanda elde ettikleri zafer (mayıs, haziran)
derin siyasî değişmelere yol açtı: Hollanda’da Reich komiserinin
(Seyss-inquart) yerleşmesi, Fransa’nın kuzeyini de içine
alarak Belçika’da Alman askerî yönetiminin kurulması, Eupen
ve Malmedy’nin daha sonra Lüksemburgun Almanya’ya katılması,
nihayet mütarekenin imzalanmasından ve Fransanın bütün
kuzey ve batı bölgelerinin işgalinden sonra Alsace ve Lorraine eyaletlerinin
Almanya ile birleştirilmesi olayı (burada Almanya Alsace
bölgesini Baden’le ve Lorraine bölgesini de Saar havzası ve Pfaiz
ile birleştirerek kendine mal etme siyasetini gerçekleştirmeğe
çalıştı). •
10 Mayısta Londra’da < Churchill, Chamberlain’in yerini aldı.
Hollanda kraliçesi Londra’ya sığındı. Belçika kralı Leopold
Alınanlara esir düştü, fakat bakanları İngiltere’ye kaçtılar. Bu
arada Fransa’nın istilâsı siyasî kargaşalık yarattı. 17 Haziranda
Paul Reynaud’nun yerini alan mareşal Petain, 22 haziranda Rethonde’da
Almanya ile, 24 haziranda İtalya ile mütareke imzaladı.
10 Haziranda 80 parlamento üyesinin muhalefetine rağmen
Millet meclisi, iktidarı doğrudan doğruya mareşal Petain’e teslim
etti. Bu andan itibaren Laval Fransız siyasetinde hâkim bir rol
oynamaya başladı. Fakat Londra’ya giden general de Gaulle 18
haziranda hür Fransızların savaşa devam ettiklerini bildirdi,
Çat valisi Eboune’nin Hür Fransa hareketine katılması, direnme
hareketine Fransız-Ekvator Afrikasında ilk dayanak noktasını
kazandırmış oldu (26-29 ağustos).
İngiltere’nin durumunda hiç bir değişiklik yoktu. Hitler’in 19 haziranda
söylediği zafer nutkuna lord Halifax 22 haziranda kesin
bir cevap vefrdi. Almanlar Avrupa’nın Tuna havzasındaki
güç meseleleri bir hakem sıfatıyle çözdüler (30 ağustosta Macaristan
lehine Tranşilvanya yeniden paylaşıldı, Romanya bunu
kabul etmek zorunda kaldı). 27 Eylülde Alman-italyan-Japon
paktı imzalandı. Ekimde batıda diplomatik teşebbüsü ele alan
Hitler’in Hendaye’de Franco ile yaptığı görüşme başarısızlığa
uğradı. 22 Haziranda Laval ile, .24 haziranda Petain ile Montoire’da
yapılan görüşmeler ayrı bir şaşkınlık yarattı. Fakat Petain
bir süre Laval ile ilişkisini kesti, 13 aralıkta yemden tek
başına söz sahibi oldu. Baltık memleketlerini ve Besarabya’yı
kendi topraklarına katan S.S.C.B. ile Almanya arasındaki ihtilaflı
konular yeniden incelendi (Molotov’un kasımda Berlin’e
yaptığı ziyarette bir sürü kaçınılmaz güçlük ortaya çıkmış oldu).
Roosevelt’in ikinci defa cumhurbaşkanlığına seçilmesi (4 kasım)
A.B.D.’de daha aktif bir siyaset yürütmesine imkân veriyordu.
A.B.D.’nin karşılaştığı güçlükler yalnız Avrupa değildi;.
Japonya’nı*’ gittikçe artan kudreti (marttan itibaren Çin’de Van
Çing—v£y hükümetinin iş başına getirilmesi ve Hindiçini’ye yönelen
tehditler; •’«evelt’i endişeye düşürecek nitelikteydi;