XVIII. yüzyıllar tabiî hukuk ve ferdî fa k lar
doktrinlerinden alır. Düşünce hürriyeti;
feodaliteyi ortadan kaldırmağa yönelmiş
rasyonel ve laik burjuva düşüncesinin, feodal
kültüre karşı, silâhı durumundadır.
Bu mücadeleyi ve ulaşılan noktayı yansıtan
1789 insan ve yurttaş hakları beyannamesi
. «Hiç kimse düşüncelerinden ötürü, bunlar
dinî bile olsa, tedirgin edilemez;, yeter ki
bunların açıklanması, kanunla kurulan kamu
düzenini bozmaya!» (md. 10) diyerek
vicdan hürriyetini, arkasından da düşünce
ve kanaat hürriyetini tanımıştır. («Düşünce
ve kanaatlerin serbestçe ulaşımı, insanın
en değerli haklarındandır. Her yurttaş fikir-
‘ lerini serbestçe konuşabilir, yayabilir ve
basabilir; ancak, bu hürriyetin kötüye kullanılmasından
dolayı kanunda gösterilen
durumlarda sorumludur» md. 11.)
Düşünce hürriyeti XVIII. ve XIX. yy. devrimlerinde
savunuldu ve anayasalara geçti.
Çıkışı bakımından bir burjuva demokratik
hürriyeti sayılmakla beraber, işçi sınıfı ve
sosyalistler tarafından da, sosyalist ideolojinin
kitlelere ulaştırılmasına yardımcı olması
amacıyle benimsendi ve savunuldu.,
iki dünya savaşı arasında, özellikle’ Almanya
.ve İtalya’da, bir yandan 1789 devriminin
liberal ve ferdiyetçi ilkelerine, 1 öte
yandan da sosyalizme karşı tepkiden doğan
faşist rejimlerde, devlet, halk topluluğu,
üstün ırk gibi kavramlar yüceltilirken,
kişi hürriyetleri baskı altına alındı. Totaliter
tutum, düşünce hürriyeti alanında da
kendini gösterdi. Resmî ideoloji olan Faşizmin
dışındaki düşünceler, özellikle demokrasi
ve sosyalizm akımları kesinlikle
yasaklandı.
ikinci Dünya savaşının demokratik ve antifaşist
ülkeler tarafından kazanılmasından,
„alman ve İtalyan totaliter rejimlerinin tasfiyesinden
sonra, 1948’de kabul ve ilân edilen
insan Hakları Evrensel beyannamesi,
varılan bu spn noktayı en özlü biçimde belirtti;
«Her ferdin düşünce ve düşüncelerini
açıklama hürriyeti ve hakkı vardır. Bu
hak, düşüncelerinden ötürü tedirgin edilmemek,
ülke . sınırları . söz konusu olmaksızın
bilgi ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde
etmek ve yaymak hakkını gerektirir»
(md. 19)