DİDİŞİMCİLİK Tartışma sanatı, bu konuda ustalık
DİDİŞİMC1LİK i. {didişmek’\zn didiş-i-m-ci-lik). Tartışma sanatı, bu konuda ustalık. (Eşanl. ERİST1KOS.)
— ANSIKL. Mant. Didişitncilik kelimesinin kaynağı, didişimcilerin, yani Megara okuluna bağlı filozofların soyut diyalektiğidir (eristikoi). Hem Elea okuluna, hem de Sokrates’e bağlanan bu filozoflar, her şeyden önce, görünüşte haklı ve yerinde gibi gelen birtakım yanıltıcı kanıtlarla karşılarındaki kişileri zor duruma düşürüp şaşırtmayı amaç edindiler; bunu yaparken de yargılarda terimler arasındaki bağlantıların ortaya koyduğu problemleri iyice belirtmiş oldular. Aristoteles’in mantık alanındaki araştırmalarına, geniş ölçüde, bu filozofların tartışmaları kaynaklık etmiştir.
+ Didişimci sıf. ve i. Fels. Didişimcilik-
ten yana olan, Megara okuluna bağlı. (L) DiDiUS (Titus), romalı general (öl. M.ö. 89). M.ö. 100’e doğru Makedonya’ya saldıran Scordisci’leri yendi, zaferi kazandı ve M.ö, 98’de konsül oidu; ertesi yıl İspanya prokonsüllüğüne getirildi, Keltiberleri yendi. Marsi’lerle savaştı. (L)
DİDİUS JULİANUS (Marcus Severus). Roma imparatoru (Milano 133 veya 137-Ro-ma 193). Eski Roma’da halk sınıfından bir aile olan Didia gem’inden geldi. Marcus Aurelius’un annesi Domitia Lucilla tarafından yetiştirildi. Kanunî yaşa varmadan guaestor, sonra Marcus Aurelius zamanın-da^ aedilis ve praetor, daha sonra da geleceğin imparatoru Pertinax ile birlikte konsül oldu. Pertinax’tan sonra Afrika prokonsüllüğüne tayin edildi. Roma’da bulunduğu sırada Pertinax praetorlar tarafından öldürülünce, imparatorluk başsız kaldı. Yeni bir imparator konusunda kararlı olmayan suikastçılar hassa alayı karargâhına giderek, kapıları kapayıp barikat kurdular. Sonra, imparatorluğu arttırmaya çıkardıklarını ve en yüksek fiyatı verene satacaklarını bildirdiler. Bu teklife karşı iki aday ortaya çıktı. Biri, şehir prefekti ve Per-tinax’ın kaymbabası FJavius Sulpicianus; diğeri de 60 yaşında çok zengin ve eski bir senatör olan Didius Julianus idi. Com-modus tarafından Mediolanum’a (Milano) sürülmüştü. Pertinax’ın ölümünü duyunca, derhal askerlerin karargâhına gitti ve onlara, imparatorluğu satın alma karşılığında büyük para vaat etti, Sulpicianus askerlere yakın olmasına rağmen, imparatorluğu Di-dius Julianus’a terk etmek zorunda kaldı. Julianus, silâhlı bir kuvvet tarafından, korku içindeki Senatoya götürüldü ve praetor-ların seçimi bildirildi. Bu seçime sinirlenen halk, kendilerine vaat edilen büyük paralara rağmen yatışmadı. Ellerine geçirdikleri her çeşit silâbla. Circus’ta toplandı, ertesi gece ve gündüz durmadan protestoda bulundu.
Bu sırada Carnuntum’daki tuna ordusu Pertinax’ın öldürüldüğü haberini almıştı; Yukarı Pannonia valisi Septimus Severus, 13 nisan’da, Pertinax’ın Roma imparatorluğuna getirilişi ve Marcus Aurelius’un saltanatı sırasında yaptığı hizmetler dolayısıy-le ordularını kışkırttı ve imparatorun intikamını almak için Roma üzerine yürümeğe zorladı. Gerisinde savunma maksadıy-le bir miktar kuvvet bırakarak Carnun-tum’dan nisan sonunda haıeket etti; Kuzey İtalya’ya geldi, Didius Julianus, Senatodan, Septimus Severus’un halk düşmanı ilân edilmesini ve Roma’mn savunma durumuna getirilmesini istedi. Bu sırada Roma karmakarışık bir hal aldı. İmparator gerekli dirayeti gösteremediğinden, kendisini saraya kapattı. Praetorları harekete getirmek, şehri surlarla takviye etmek, hattâ Circus’taki filleri illyrialı askerlerin üzerine sevk ederek panik yaratmak fikri de bir sonuca bağlanamadı. Misenum’da toplanan donanmada da disiplin ve gerekli güç yoktu. Bunun üzerine Senatoyu ikinci defa toplayan Didius Julianus, Vesta rahibelerini Septimus Severus’a aracı olarak gönderme teklifinde bulundu. Fakat bu, Augur Plautius Quintillus tarafından şiddetle reddedildi. Didius Julianus. bu defa Septimus Severus taraftan Veturius Macri-nus’u dördüncü praetor prefekti tayin etti. Bu yeni teklifi Septimus reddetti, teklifi getireni de öldürttü. Praetorlarla müzakerede bulunan Septimus Severus, Pertinax,m katillerinin teslim edilmesini ve hiç bir şeye karışmamaları halinde kendi hayatlarına dokunulmayacağını bildirdi. Praetorlar bu teklif karşısında Didius Julianus’u terk ettiler. Bu haberi alan konsül Silius Messal-la, senatorları Athenaeum’da toplayarak Didius Julianus’u tahttan uzaklaştırttı, Septimus Severus’u imparator ilân ettirdi. Didius Julianus boşuna bir gayretle yaşlı Pompeianus’a sığınmak istediyse de, 1 haziranda sarayında bir asker tarafınuan öldürüldü (193). Öldüğünde 60 yaşındaydı ve 66 gün hüküm sürmüştü. Historia Augusia (İmparatorlar Tarihi) adlı kitapta Sparti-anus onun hayatını anlatır. (ML)