hayvan
Kendibeslek organizmalardan farklı olarak, önceden oluşmuş besinlere bağımlı organizmaları topluca belirten terim. Canlılar dünyasının iki büyük âleminden (öbürü bitkiler) birini oluşturan hayvan türlerinin çoğundaki başlıca ayırıcı özellik, havada ya da suda hareket edebilme yetenekleridir. En küçük kılcal uzantılı birhücreli hayvanlardan en büyük memelilere kadar geniş bir yelpaze içinde yaygın olan bu hareket yeteneği, kaslarla sağlanır. Hücre düzeyinde, hayvan hücreleri birbirine esnek zar sistemleriyle bağlanmışlardır; oysa bitki hücrelerinde esnek olmayan selülozdan hücre çeperleri vardır. Selenterelerince derisidikenlilerin dışında, hayvanların çoğunda, iki yanlı bakışımlı yapı gözlenir; yani bedenleri, başlarından kuyruklarının ucuna kadar inen bir çizgiyle birbirinin eşi iki parçaya ayrılabilir. Bu beden planına bağlı olarak kafa gelişmesi de özgündür. Hareket edebilen hayvanın çevresindeki uyarılara yönlenmesini sağlayan ilk organ kafadır; bu nedenle de çok sayıda duyu organı içerir. Hayvanların çoğundaki yüksek hareketlilik düzeyi ve çok hücreli, iri beden yapıları, oksijen ile besinleri dokulara taşıyabilecek, artık maddeleri de dışarı atabilecek güçte bir dolaşım sisteminin evrimini gerektirmiştir. Daha büyük bedenli hayvanlardaysa, gelişmiş salgılama ve sinir sistemleri oluşmuştur. Hayvanlar ile bitkiler arasındaki bağlantı, yaşamın sürmesini sağlayan temel kimyasal tepkimelerde ortaya çıkar. Solunum gibi işlevsel ve birbirine benzer pek çok biyokimyasal alanda kullanılan enzimler, hem hayvanlarda, hem bitkilerde gözlenen özelliklerdir. Günümüzde biyoloji uzmanları, bu yüzden “hayvanlar” ya da “bitkiler” diye kesin bir sınıflama yapmak yerine her iki öbek arasında “gri-bulanık” alanlar olduğunu kabul etmekten yanadırlar. Sözgelimi virüsler, mantarlar bakteriler ve mavi-yeşil suyosunları, genellikle belirli kategorilere sokulamamaktadır. Birhüc- reliler gibi bazı temel organizma öbekleriyse, günümüzde, kendibeslek ya da dışbeslek olmalarına göre sınıflandırılmaktadırlar. (Ayrıca Bk. HAYVANBİLİM.)