hayvan

Kendibeslek organizmalardan farklı olarak, önceden oluşmuş besinlere bağımlı organizmaları topluca belir­ten terim. Canlılar dünyasının iki büyük âleminden (öbürü bitkiler) birini oluşturan hayvan türlerinin ço­ğundaki başlıca ayırıcı özellik, havada ya da suda hare­ket edebilme yetenekleridir. En küçük kılcal uzantılı birhücreli hayvanlardan en büyük memelilere kadar geniş bir yelpaze içinde yaygın olan bu hareket yetene­ği, kaslarla sağlanır. Hücre düzeyinde, hayvan hücrele­ri birbirine esnek zar sistemleriyle bağlanmışlardır; oy­sa bitki hücrelerinde esnek olmayan selülozdan hücre çeperleri vardır. Selenterelerince derisidikenlilerin dı­şında, hayvanların çoğunda, iki yanlı bakışımlı yapı göz­lenir; yani bedenleri, başlarından kuyruklarının ucuna kadar inen bir çizgiyle birbirinin eşi iki parçaya ayrılabi­lir. Bu beden planına bağlı olarak kafa gelişmesi de öz­gündür. Hareket edebilen hayvanın çevresindeki uya­rılara yönlenmesini sağlayan ilk organ kafadır; bu ne­denle de çok sayıda duyu organı içerir. Hayvanların ço­ğundaki yüksek hareketlilik düzeyi ve çok hücreli, iri beden yapıları, oksijen ile besinleri dokulara taşıyabile­cek, artık maddeleri de dışarı atabilecek güçte bir dola­şım sisteminin evrimini gerektirmiştir. Daha büyük be­denli hayvanlardaysa, gelişmiş salgılama ve sinir sistem­leri oluşmuştur. Hayvanlar ile bitkiler arasındaki bağ­lantı, yaşamın sürmesini sağlayan temel kimyasal tepki­melerde ortaya çıkar. Solunum gibi işlevsel ve birbirine benzer pek çok biyokimyasal alanda kullanılan enzim­ler, hem hayvanlarda, hem bitkilerde gözlenen özellik­lerdir. Günümüzde biyoloji uzmanları, bu yüzden “hayvanlar” ya da “bitkiler” diye kesin bir sınıflama yap­mak yerine her iki öbek arasında “gri-bulanık” alanlar olduğunu kabul etmekten yanadırlar. Sözgelimi virüs­ler, mantarlar bakteriler ve mavi-yeşil suyosunları, ge­nellikle belirli kategorilere sokulamamaktadır. Birhüc- reliler gibi bazı temel organizma öbekleriyse, günü­müzde, kendibeslek ya da dışbeslek olmalarına göre sı­nıflandırılmaktadırlar. (Ayrıca Bk. HAYVANBİLİM.)