EHRLİCH

EHRLİCH, Paul (1854-1915). Alman bakteriyoloji
bilgini Ehrlich, başta d ifte ri olmak
üzere birçok hastalığın önlenmesini ve frengi
gibi bazı hastalıkların tedavisini sağlayan çalışmalarıyla
tanınır. Ayrıca, hastalıkların
kimyasal bileşiklerle tedavisini öngören kemoterapinin
de öncüsüdür.
Strehlen’de doğan Ehrlich Almanya’daki
Breslau (bugün Polonya sınırları içindeki
Wroclaw), Strasbourg, Freiburg ve Leipzig
üniversitelerinde öğrenim gördü. 1878’de tıp
öğrenimini tamamlayınca, hastalıkların önlenmesinde
ve tedavisinde kimyasal madde-
،erden nasıl yararlanılabileceğini araştırmaya
koyuldu. Bakterilerin vücut’dokularına yerleşerek
kolera, tifo , verem, tetanos, kangren
gibi birçok hastalığa yol açtıklarım biliyordu.
Deneyleriyle bu bilgileri daha da zenginleştirerek
bazı bakterilerin doğrudan dokuları
y ık ıc a uğrattığını, bazılarının da toksin denen
zehirli salgılarıyla vücuda zarar verdiğini
saptadı. Bunun üzerine bütün ilgisini antitoksinlere, yani zehirlere karşı e tk ili olabilen
serumlara yöneltti.
O yıllarda, sağlıklı bir hayvana toksin
şırınga edildiğinde hayvanın vücudunda bu
maddeye karşı bir antitoksin geliştiği b ilin iyordu.
Demek ki bu hayvanların kanından
hazırlanan serum insanlara şırınga edildiğinde
hastalıklara karşı bağışıklık kazandırabilirdi.
1906’dan başlayarak Frankfurt’taki Speyer
Deneysel Tedavi Enstitüsü’nde Ehrlich’in yönetiminde
sürdürülen araştırmalarda, difte riye
karşı bağışıklık yaratmak için at serumu
kullanıldı ve Ehrlich d ifteri antitoksini için
gereken kesin dozajı saptadı. Aynı enstitüde,
başka hastalıkların antitoksinlerini üretebilmek
için başka hayvanlar üzerinde de araştırmalar
yapıldı (bak. BAĞIŞIKLIK). 1908 Nobel
Tıp Ödülü, bağışıklık konusundaki çalışmaları
nedeniyle Paul Ehrlich ile İlya İliç Meçnikov
arasında bölüştürüldü.
Ehrlich’in önemli buluşlarından biri de
kimyasal boyaların kullanımına ilişkindir. Fareler
ve kobaylar üzerinde deneyler yaparak kömür katranından elde edilen bazı anilin
boyaların canlı dokuları ve sinirleri boyadığını
buldu. Böylece ilk kez sinir sisteminin çalışmasını
inceleme olanağı doğdu. Ayrıca, boyanan
dokularda bakteri ve toksinlerin yol açtığı
olumsuz etkiler de gözlemlenebildi. Ehrlich
daha sonra bazı boyaların insan ve hayvan
dokularına zarar vermeksizin bakterileri yok
ettiğini saptadı. Tripanozoma adıyla bilinen
tekhücreli asalakların yol açtığı bir hastalığa
yakalanan fareler mutlaka ölüyordu. Ama
hayvana tripan kırmızısı denen kimyasal bir
boya verildiğinde hastalık denetim altına alınabiliyordu.
Ehrlich boyalarla yüzlerce deney
yaptı ve sonunda A frik a ’da çok yaygın olan
uyku hastalığının tripan boyasıyla tedavi edilebileceğini
buldu.
Ehrlich 1909’da da frengi tedavisinde kullanılabilen
bir bileşik geliştirdi. Frengi bugün
bile dünyanın her yanında görülen son derece
bulaşıcı bir hastalıktır. Şalvarsan adıyla piyasaya
sürülen bu bileşik daha çok “ 606” olarak
anılır. Çünkü frengiye karşı e tk ili olabilecek
çeşitli kimyasal bileşikleri deneyen Ehrlich bu
bileşiği 606. deneyde bulmuştu. Salvarsan’ın
bulunması kemoterapinin gerçek anlamda başlangıcı sayılır.