ŞİAN’DA AHŞAP ÜZERİNE İŞLENEN SANAT ”BÜYÜK CAMİ”
Çin’in en uzun süre başşehirlik yapmış imparatorluk şehri ve ipek Yolu’nun kara hattının başladığı Şian, ülkenin tarih ve kültür bakımından birçok önemli unsurunu taşımasının yanı sıra, içi “Kur’ân dolu” bir camiyi de barındırıyor. 1269 yaşındaki Büyük Cami’de bulunan Kur’ân-ı Kerîm, dünyadaki diğer Mushaf-ı Şerifler gibi kağıt, deri ya da benzeri şeylerin aksine caminin duvarlarına ahşap üzerine oyularak işlenmiş. Çin’in kuzeybatısındaki Şaanşi eyaletinin başşehri Şian’m şehir merkezinde bulunan cami, İslâmî kültür ve motiflerin yanı sıra geleneğe bağlı Çin mimarîsinin izlerini taşıyan nadir eserlerden biri olarak biliniyor. Tarihî kayıtlara göre M.S. 742 senesinde Tang hanedanlığı devrinde inşa edilen cami, sırasıyla Song, Yuan, Ming ve Çing hanedanlıkları döneminde büyütülüp genişletilerek bugünkü halini aldı. Cami, 6 bin metrekarelik külliyesiyle birlikte 13 bin metrekarelik bir sahayı kaplıyor ve halen hizmet veriyor. Dünyanın en eski ve köklü kültürleri olan İslam ve Çin kültürünün önemli eserlerine ev sahipliği yapan caminin minaresinden ek hizmet binaları ve külliyesine kadar dış görünüşlerinde Çin mimarîsi hâkimken, iç kesimler ve çevre duvarlar tamamen İslam kültürüne ait motif ve eserlerle dolu.
Eşsiz Bir Hat
Çin kaligrafisi ve İslam hat sanatının yüzyıllar boyunca harmanlanmasıyla yazılan hatlar dünyada eşi görülmemiş farklı bir özelliğe sahip “Çin Hat Sanatı”m da ortaya çıkarmış. Mimaride uygulanan tarz, devrin İslam sanat ve estetiğinin geldiği noktayı göstermesi bakımından oldukça önemli, ancak daha önemlisi ise, sanatta Uzakdoğu insanının ince zevkinin İslam ile bütünleşince ortaya çıkan sonuç.
ibadethane bölümüne girilince sağ taraftan itibaren dev ebatlardaki ahşap levhalara ince ince işlenmiş hat ile başlayan Kur’ân-ı Kerîm 30 dev tablet üzerine cüz cüz nakşedilmiş. 15. cüzden sonraki levhaya Mekke, ardından da simetri bozulmadan başka bir levhaya Medine’nin tasviri yapılarak, âyetlerin yazımı devam etmiş. Her bir levhanın altına ise yine ahşap üzerine oyularak Çince meali işlenmek suretiyle günümüzde eşi olmayan büyüklükte bir Kur’ân-ı Kerîm ve meali yapılmış.
Tamamen ahşaptan yapılan ibadethane kısmı, dış kesimindeki işlemelerin yanı sıra iç kesimin tavanındaki ve namazgah kısmındaki 3 boyutlu ahşap levhalarla da tam bir sanat şaheseri.
Dünyada diğer camilerde görülmesi pek mümkün olmayan nadir ahşap oyma sanatına sahip caminin ibadethane kısmında aynı anda bin kişi namaz kılabiliyor.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Günümüzde Çin’de bulunan 56 etnik azınlıktan 10’u Müslüman. Ülkede Hui (Çinli Müslümanlar), Kazak, Kırgız, Uygur, Özbek. Tacik, Tatar, Salar, Donşiang ve Baoan adlı Müslüman unsurlar genelde Çin’in kuzey ve kuzeybatısında yaşıyor. Buna ek olarak Huilerin ülkenin kuzeyinde Ningşia Hui Özerk bölgesi adıyla bir eyaletleri bulunuyor.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Önce Parşömene Yazıldı
Kur’ân-ı Kerîm, büyük boyutlarda 30 ahşap levha üzerine nakşedilirken, Çince meal ise her bir levhada âvet-i kerîmelerin altında bulunuvor.
Işıktan renge, sesten çevre dokusuna kadar her ayrıntının düşünüldüğü caminin külliye kısmında birçok tarihî tas bina, tablet ve Çin kültürüne ait unsurlar bulunurken bunların çoğu imparatorlar tarafından cami ve külliyesine hediye edilmiş eserler olarak dikkati çekiyor.
Bunların yanı sıra Çinli Müslümanların birçok tablet ve yapı üzerine geleneksel Çince ile yazdığı, İslamiyet’i ve Müslümanları anlatan birçok unsurun yanı sıra duvarlarda taş üzerine kabartılarak işlenmiş âyetler bulunuyor.
Caminin imamlarından Ding Ci Ping’in anlattıklarına göre, âyet-i kerîmeler önce parşömene yazılmış, daha sonra bu izler üzerinden ahşaba geçirilerek ince bir şekilde kazınmış. Bu işler için, 1980-85 arasında 5 yıl emek harcanmış, inşası asırlarca süren cami ise bugünkü halini yavaş yavaş büyütülmek suretiyle 600 yıl içinde almış.
Kur’ân-ı Kerîm’i bir dekorasyon aracı haline getirdikleri şeklinde bazı eleştiriler yapıldığını belirten Ding, İslam dininde amellerin niyete göre olduğunu hatırlatıyor ve bunun dekorasyon amacıyla yapılmadığım, niyetlerinin Kur’ân-ı Kerîm’i kaydetmek, muhafaza etmek olduğunu söylüyor.
Çin hükümeti tarafından 1956 yılında önemli tarih ve kültür eseri olarak koruma altına alman Şian Büyük Camii 1988 yılında ülkenin “en önemli” kültür ve tarih mekânlarından biri olarak belirlenmiş.
Cami, Çin’in reform ve dışa açılma politikasından sonra 100 ülkeden gelen, aralarında devlet büyüklerinin de olduğu 10 milyondan fazla ziyaretçiyi ağırlamış bulunuyor.
