PARATİROİD BEZİ

PARATİROİD BEZİ; Aim. Paratyprus (Nebenschilddrüse
(f), Fr. Parathyroides (f.pl), İng.
Parathyroid gland. Tiroid bezi (kalkansı bez) nin
hemen arkasında yerleşmiş ikisi üstte ikisi altta yer
alan toplam dört adet iç salgı bezi.
Her bir paratiroid bezi yaklaşık olarak altı milimetre
uzunluğunda üç milimetre genişliğinde ve
iki milimetre kalmlığındadır. Bezler koyukahverenginde
ve yağ görünümündedir. Paratiroid bezleri
bazen normal yerlerinde değil de göğüs boşluğunda
yerleşmiş olabilirler.
İnsan paratiroid bezi iki cins hücre ihtiva eder.
Bunlar esas hücreler ve oksifil hücrelerdir. Esas hücreler
parathormonun çoğunu salgılarlar. Oksifil hücrelerin
görevi tam belli değildir. Bunlar belki de hâlâ
bir miktar hormon salgılayan yaşlı esas hücrelerdir.Parathormon protein yapısında bir hormondur.
Kandaki kalsiyum seviyesini yükseltici, fosfat
seviyesini düşürücü yönde etkilidir. Böbreklerde
kalsiyumun geri emilimini arttırır, sodyum,
potasyum, amino asitler ve fosfatların atılımım
arttırır. Bu tesir olmasa idi idrarla ortaya çıkacak
devamlı bir kalsiyum kaybı sonunda kemikleri
kalsiyumdan tamâmen fakir bir hâle getirecek ve
iş görmelerini engelleyecekti. Parathormon barsaklardan
kalsiyum emilimini ve kemiklerden de
kalsiyum serbestleşmesini idâre etmektedir. Bu
sâyede kan kalsiyumunun miktarı 1 0 0 milimetrede
9-19 miligram arasında sabit tutulabilmektedir.
Parathormonun D vitamini ile de yakından
alâkası söz konusudur. D vitamini azlığında parathormonun
da etkisi azalmaktadır.
Kandaki kalsiyum oranının çok cüz’i bir alçalışı
bile paratiroid bezinde salgı artışına sebep
olur. Kalsiyum, emzikli kadınlarda süt yapımında
kullanıldığı için emzirme sırasında faaliyeti artan
paratiroid bezleri ileri derecede büyürler. Öte
yandan kan kalsiyumunun arttığı herhangi bir durum
paratiroid bezlerinin çalışmalarının ve büyüklüklerinin
azalmasına yol açmaktadır.
Paratiroid bezi hastalıkları:
Hipoparatiroidizm (bezlerin az çalışması):
Burada paratiroid bezleri yeterli miktarda hormon
salgılayamamaktadır. Bunun en çok görülen sebebitiroid ameliyatları sırasında paratiroid bezlerinin
büyük kısmının veya tamamının çıkarılmasıdır.
Ayrıca bezlerin iltihap, kanser gibi sebeplerle tıarabiyetleri
yâhut doğuştan olmayışlarıdır.
Hipoparatiroidizmde kan kalsiyumunun azalışı
söz konusudur. Bu azalış normal değer olan 10
miligramdan (normali 8.5-10.5) 6-7 miligrama
düşünce kasılmalarla seyreden tetaninin belirtileri
ortaya çıkar. Sinirlilik, halsizlik, şahsiyet değişiklikleri,
adale krampları, havaleler, hırıltılı
solunum, çift görme, karın ağrıları, sık idrara çıkma
söz konusudur. Deri kuru, tırnaklar incelmiş
olup, kırılgan hâl almışlardır. Katarakt da meydana
gelebilir. Kolda tansiyon âletinin bandı sarılarak
belli bir basınç uygulanması hâlinde elde kasılma
meydana gelir.
Hipoparatiroidinin tedâvisinde parathormon
kullanılmamaktadır. Çünkü hem pahalıdır hem de
vücutta buna karşı antikorlar geliştiği için giderek
etkisi azalmaktadır. Tedâvide kalsiyum ve D vitamini
kullanılmaktadır.
Hiperparatiroidizm (bezlerin aşırı çalışması):
Sebepleri arasında bezlerin iyi huylu tümörleri,
kendiliklerinden büyümeleri yer alır. Bir de herhangi
bir sebeple meydana gelen düşük seviyedeki
kan kalsiyumunun uyarıcı etkisiyle aşırı miktarda
parathormon salgılanabilir. Bunlarda kan kalsiyumunun
artışı ile ilgili belirtiler ortaya çıkar. Susuzluk,
bulantı, kusma, karıncalanma, kabızlık, kilo
kaybı görülebilir. Bu hastalarda mîde-duodenum
ülserlerine çok rastlanmaktadır. Mafsal ve kemik ağrıları
ile tekrarlayan böbrek taşları da bunlarda sık
rastlanan rahatsızlıklardandır. Kemik filmleriyle
kan ve idrar tahlilleri yol göstericidir. Primer hiperparatiroidinde,
yâni bezin kendisinde bozukluk
olan durumda asıl tedâvi şekli cerrâhî müdâhale
ile büyümüş dokunun veya tümörün çıkarılmasıdır.
Ameliyat edilemeyen hastalara bol hareket ve bol sıvı
alımı tavsiye edilir. Kalsiyum muhtevası fazla
olan gıdâlar yasaklanır.