EKOLOJİ

EKOLOJİ i. (yun. oikos, mesken ve logos,
bilim’den fr. écologie). Canlı varlıkları yaşadıkları
tabiî ortamla ilişkileri (toprağın
fiziksel-kimyasal etmenleri, iklim, barınakların
topografyası ve görünüşü, hayvan ve
bitki rekabeti) bakımından inceleyen bilim.
— Tabiat bilgisi lügatine Haeceksen
kemik kel’in kattığı ekoloji terimi, özellikle canlı-
1arm içinde bulunduktan ortama uyumları bakımından kullanılıyordu. Daha sonra insan
coğrafyası ve sosyoloji gibi insan bilimlerine
de girdi. Biyoloji bilginleri arasında
yarattığı tartışmalardan çıkan sonuca göre,
bu terimin anlamını canlıları çevreleyen ortamla
sınırlandırma eğilimi çoğunluktadır.
Fakat canlı varlık ile ortam arasındaki ilişkileri
iki yönlü düşünmek gerekir: çünkü
her canlı yaratık, öz varlığıyle ortamın yaratılmasına
katılır. Ağacın kök saldığı toprak
basit bir maden bileşiği değildir, bizzat
ağacın da eseridir (toprağı örten canlı ölüleri,
ortakyaşar organizmalar, kök salgıları,
mekanik etkiler). Yaşama düzenlerinde
görülen ilişkilerin tümüne birden genel ekoloji
denir. Bu çeşit bir sistemleme kabul edilmese
bile, biyolojik problemlerin anlaşılması
bakımından ekoloji, temel unsurlardan
biridir. Ekolojiye ilişkin bütün düşünceler
uyum kavramına dayanır. Ekoloji tamamen
evrim prensiplerinden doğmuştur.
Metot anlaşmazlıklarının ayrıntılarına girmeden
diyebiliriz ki, bitki coğrafyacıları
için her ekolojik inceleme, hem ele alınan
alandaki ortamın karakterlerini, hem de bu
ortama bağlı olarak yaşayan gruplarıhkini
analiz etmeyi gerektirir. Bozkır, ekvator ormanı,
dağ çimenleri iklim ve toprağın belirlediği
tiplerle ilişkili bitki tipleridir. Bu bitkilerin
arasındaki bağ, bitkiler hakkında edinilen
uyum bilgisi, yani daha anlaşılır ifadeyle
bitki fizyolojisi sayesinde kurulur, insan
coğrafyası, geniş ölçüde ekolojik karakter
gösterir, insan gruplarının etkinliği fizik
ortamın niteliklerine bağlıdır; bu nitelikler
insan etkinliğini kolaylaştırır, zorlaştırır
Veya yöneltir; meşhur bir ifadeyle tabiata,
ancak boyun eğilerek kumanda edilebilir.
Fakat coğrafyacı, en ilkel topluluklardan
modern tekniğe sahip topluluklara
kadar bütün insan gruplarının tabiatta yaptığı
büyük değişikliklere dikkat eder.
Ayrıca, amerikalı sosyologlar, sosyal olayların,
özellikle şehir toplumlarmda geçen
olayların incelenmesinde de ekolojiye yer
verirler. Bir ilişki ağıyle birbirine bağlı olayların
tümünü anlamağa çalışırlar. Buna
göre belli homojen alanlarda geçen sosyal
olaylar hep aynı karakterdedir; buna dayanılarak
bağıntılar araştırılabilir. Bu anlamdaki
ekoloji Chicago’lu Robert Ezra
Park’ın öğretisine dayanan sosyoloji okulunca
uygulanmıştır.
Günümüzde ekolojiyi iki dala ayırma eğilimi
vardır: bunlardan biri dış etkenler karşısında
bireylerin reaksiyonlarını inceleyen
«otoekoloji», öteki de birbirinden farklı ortamlardaki
hayvan ve bitkilerin tümünü birden
inceleyen ve bunları meydana getiren
türlerin ayrıntılarıyle bir dökümünü yapan
«sinekoloji»dir.