oyuncu-yönetici sistemi,

oyuncu-yönetici sistemi, 19. yüzyılda İngiltere
ve ABD’de egemen olan tiyatroculuk
yöntemi. Oyunları kendisi seçen, başrollerden
birini üstlenen, iş bağlantılarını
yürüten ve mali düzenlemeleri gerçekleştiren
bir oyuncu ve onun kurduğu yerleşik bir
tiyatro topluluğuna dayanır.
Sistemin üstünlükleri, Colley Cibber ve
David Garrick gibi başarılı oyuncu-yöneticilerin
her oyun için ayrı bir oyuncu kadrosu
kuran tiyatro sahiplerinden daha yüksek
nitelikte oyunlar sahnelediği 18. yüzyılda
açığa çıkmıştı. 19. yüzyılda William Charles
Macready, Sir Henry Irving, Madame Vestris
ve Sir Herbert Beerbohm Tree gibi
büyük oyuncu-yöneticiler oyunlarında bu
yüksek niteliği sürdürdüler. Oyuncu-yöneticilere
Shylock, Iago ya da III. Richard gibi
ünlü rollere çıkma olanağı veren Shakespeare
yapıtları her zaman repertuarlarının
ayrılmaz bir parçasını oluşturuyordu. Sistem
zamanla yıldız oyunculara göre uyarlandı.
Oyuncu-yöneticilerse ünlü tiplemelerini,
Irving’in Bells (Çanlar) oyunundaki
rolü gibi, daha ikinci derecede yapıtlardaki
rollerde çiziyorlardı. Gerçekçiliğe yöneliş
oyunlarda kişilik egemenliğinin sonunu getirdi.
Oyuncu-yönetici yerini önce, çalışma
programından sorumlu olan ve oyunda
düzeni sağlayan sahne amirine, sonra da
oyuna kendi yorumunu getiren ve daha
yaratıcı bir işlevi olan yönetmene bıraktı.